Η διαταραγμένη ζωή του πολίτη τον σέρνει όσο ποτέ άλλοτε μακριά από την αληθινή ζωή, από την ίδια τη ζωή του. Τον προσαρμόζουν βίαια σ' ένα σχέδιο, και ο ίδιος, χαμένος στην ανασφάλειά του, δεν μπορεί ν' αντιδράσει.
[...]
Η διαύγεια είναι το ζητούμενο. Αυτό που κατατρώει τη ζωή μας είναι η θλίψη, που μας εμποδίζει να σκεφτούμε καθαρά. Τα κατάφεραν καλά εις βάρος μας - μια ομάδα αληθινά αχρείων που τους συναντάς σε όλους τους κύκλους της καθημερινής ζωής. Περνώντας στις γραμμές του κινήματος, ο πολίτης αποδεικνύει ότι η κατάσταση της διαύγειας λειτουργεί μέσα του. Μπορεί να ξεχωρίσει το πρωτότυπο από το αντίγραφο. Ο αληθινός κόσμος παλεύει - παρ' όλη τη λύπη του - να κάνει την εμφάνισή του, να τα καταφέρει.
[...]
Δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα από την ανώριμη διανόηση, που ακολουθεί μόνο το υπερεγώ της για να αισθάνεται ασφαλής. [1]*****
Ένα σχόλιο εδώ, με αφορμή την τελευταία φράση από τα παραπάνω.
Η διανόηση στον καπιταλισμό, στον κυριότερο όγκο της παράγει την στρεβλή σκέψη του συστήματος, δηλαδή ένα «δήθεν» που προσποιείται πως είναι το αναπτυγμένο μέρος της κοινωνικής συνείδησης, αλλά συνολικά ουδέποτε ανάγεται σ' αυτήν. Διότι, καταρχήν, η διανόηση συνολικά δεν συνιστά μηχανισμό αυτογνωσίας του συστήματος. Και δεν ανάγεται σε κοινωνική συνείδηση διότι, στον κύριο όγκο της, είναι απολογητική για το σύστημα ακόμα κι όταν καμώνεται πως το βλέπει κριτικά. Η κοινωνική δύναμη που μπορεί να σταθεί σε ύψος κοινωνικής συνείδησης, στο σημερινό στάδιο εξέλιξης του καπιταλισμού, και όχι η μόνη, είναι το μέρος της διανόησης που μπορεί να δει κριτικά το σύστημα και να στραφεί σε δράση προς την ανατροπή του. Δηλαδή το επαναστατημένο μέρος της διανόησης.
Έτσι, η διανόηση γενικά στον καπιταλισμό, εννοούμενη σαν ενιαία οντότητα, δεν φαίνεται να έχει «υπερεγώ», διότι τίποτε εμφανώς δεν της υπαγορεύει συμπεριφορά, τίποτε δεν στέκει πάνω από τον εαυτό της, απαιτώντας απ' αυτήν συμμόρφωση με κάποιον συγκεκριμένο κώδικα ηθικής. Εκτός κι αν μ' αυτό εννοούμε αντικειμενικούς περιορισμούς που προβάλλονται από το σύστημα στον διανοούμενο σαν «πρέπει» και που αφορούν όχι μία ρητή αλλά μία άρρητη προσταγή του να στηρίξει το σύστημα, επιβιώνοντας σαν παράσιτο από αυτο.
Μιλώντας μεταφορικά και με Φροϋδικούς όρους, η διανόηση, όσο παραμένει απολογητική ανοιχτά ή κεκαλυμμένα, δεν προσβάλλει ούτε τις επιπτώσεις του γεγονότος ότι η βασική κινητήρια δύναμη του συστήματος είναι το κέρδος, το οποίο είναι και ο λόγος ύπαρξης των κυττάρων του Καπιταλισμού, που είναι οι ιδιωτικά κατεχόμενες οικονομικές μονάδες του. Στην προσπάθεια να επιτευχθεί το κέρδος οι μονάδες αυτές συνιστούν ένα άλογο σύστημα που στην συνολική συμπεριφορά του είναι έρμαιο μιας τάσης που, προσιδιάζει αυτό που ο Φρόυντ, ανάλογα, περιέγραψε σαν "το εκείνο» (από το λατινικό "id"), ή, σε μία ελληνική εκδοχή του όρου, το «προοεγώ». Πρόκειται για την βασική πηγή ενέργειας στη δυναμική της ψυχής (μαζί με το «Εγω» και το «Υπερεγώ»), που λειτουργεί ασυνείδητα, ανεξέλεγκτα, και χαοτικά. Ήτοι ένα καζάνι», όπως το χαρακτήρισε ο Φρόυντ, που κοχλάζει γεμάτο ένστικτα, κι επιθυμίες ανεπίδεκτες ηθικών περιορισμών και που, σαν τέτοιες, δεν συνιστούν θέληση, παρά μόνο μιαν εν γένει τυφλή έκφραση της δύναμης που τροφοδοτείται κι υπακούει στην ανάγκη ικανοποίησης των ενστίκτων, ακόμα κι όταν αυτή η ικανοποίηση είναι επιβλαβής για το ίδιο το άτομο ή για άλλους.
Μιλώντας με τους ίδιους όρους εδώ, Ο Φρόυντ έβλεπε στη λειτουργία του «προεγώ» να συνυπάρχουν δύο βασικές αντικρουόμενες τάσεις. Αφενός, μέσω της ικανοποίησης ορμών και ενστίκτων, την ενέργεια που διοχετεύεται προς την αναπαραγωγή και διατήρηση της ζωής, που ονόμασε «Έρωτα»· και αφετέρου μιαν εγγενή τάση αυτοκαταστροφής του οργανισμού που ονόμασε «θάνατο». Κι οι δυο τάσεις είναι εμφανείς στο σύστημα. Απ' τη μια, με κινητήρια δύναμη την επίτευξη κέρδους, το σύστημα στις μέρες μας όχι μόνο μπορεί να ικανοποιεί ανάγκες κι επιθυμίες αλλά και να τις αναπαράγει, με τον τρόπο του. Ειδάλλως δεν θα μακροζωούσε... Συνάμα, αυτό το κάνει με χαοτικό κι ανεξέλεγκτο τρόπο και χαρακτηρίζεται από παράλογη σπατάλη και καταστροφικότητα με τεράστιο κόστος ζωής και πηγών. Δημιουργεί καταστρέφοντας... και στο σημερινό στάδιο εξέλιξής του, καταστρέφει περισσότερο από όσο δημιουργεί. Κυριαρχεί ο θάνατος σε βάρος του έρωτα, είναι πιο έντονος ο πόνος από την ευχαρίστηση, ο φόβος συνθλίβει την ελπίδα.
Όπως ένας οργανισμός, που στη εξελικτική του πορεία παρακμάζει και εξαφανίζεται, ο καπιταλισμός έχει όλα τα συμπτώματα μιας παρακμής, που παρά τη φαινομενική παντοδυναμία του, απειλεί την φύση από την οποία αντλεί κι εξαντλεί αλόγιστα ο,τι τον κρατά ζωντανό. Αν η διανόηση δεν μπορεί να δει και να κρίνει το σύστημα σαν καρκίνωμα της ζωής στον πλανήτη, σαν πηγή αρρώστιας για την ανθρωπότητα, αυτό σημαίνει ότι το σύστημα έχει μια θαμπή και νοσηρή εικόνα του εαυτού του και των χαρακτηριστικών του, δηλαδή του λείπει το αντίστοιχο με αυτό που θα χαρακτηριζόταν μεταφορικά σαν το «εγώ» του συστήματος. Κι είναι η ύπαρξη του ώριμου κι αναπτυγμένου «εγώ» αυτό που θα συνιστούσε προϋπόθεση να αναχαιτιστεί η τάση του να είναι έρμαιο των τυφλών ορμών εγγενών σ' αυτό, δηλαδή να χαλιναγωγήσει το «υποεγώ» του, κι από την άλλη να υπερβεί μιαν υποκριτική «ηθικολογία» (τα «πρέπει» του, ήτοι το αντίστοιχο του «υπερεγώ» του), που καθιστούν το σύστημα δυσλειτουργικό και παρά φύσει. Εν ολίγοις, να απαλείψει την παράλογη κι αφύσικη σε ένταση αυτοκαταστροφικότητα κι επιθετικότητα που σήμερα μπορεί να πάρει τη μορφή αποκαλυπτικής εντροπίας. Αν μπορούσε να το κάνει... τότε δεν θα αναγνωριζόταν το σύστημα ως καπιταλισμός.
*****
1. Εδάφια από το κείμενο "Ανάμεσα στο αντίγραφο και στο πρωτότυπο" Του Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ, στον Ριζοσπάστη http://www.rizospastis.gr/story.do?id=9038715
Image borrowed from here
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου