γλυπτό για τον αύλειο χώρο του Μεγάρου Μαξίμου;

Αναρωτιόμουν τι συνειρμούς θα δημιουργούσε στον αναγνωστη η θέα του ομολογουμένως χυδαίου γλυπτού, Futura, του Τσέχου καλλιτέχνη David Černý.  Προσωπικά, σε γενικές γραμμές, αισθάνομαι ότι σχεδόν οποιαδήποτε καλλιτεχνική χυδαιότητα αυτοαναιρείται σαν τέτοια, όταν απευθύνεται κριτικά στην πολιτική χυδαιότητα του χρόνου και το τόπου της, τα όρια των οποίων παραβιάζει, αν έχει εικαστική δύναμη. Αίφνης, η εντύπωση μου είναι πως το γλυπτό θα ταίριαζε τέλεια με τον αύλειο χώρο του Μεγάρου Μαξίμου...

αντίθεση με την αθωότητα των παιδιών...

WORLD PRESS PHOTO: Η φωτογραφία της χρονιάς

Ο Σουηδός φωτορεπόρτερ Πωλ Χάνσεν που εργάζεται στην εφημερίδα Dagens Nyheter, κέρδισε το βραβείο φωτογραφίας του  WORLD PRESS PHOTO για το 2012 με τη φωτογραφία του που απεικονίζει ένα... στιγμιότυπο σε δρόμο  της Γάζας, στις 20 Νοεμβρίου του 2012.

Όπως γράφει η Ελευθεροτυπία, .''ένας από τους κριτές σχολίασε ότι η δύναμη της εικόνας έγκειται στην αντίθεση της οργής και της λύπης των ενηλίκων με την αθωότητα των παιδιών"

Δεν ξέρω με τι κριτήρια επέλεξαν αυτή την φωτογραφία οι κριτές, αλλά, αν χρησιμοποιούσα τους ίδιους όρους, εγώ θα έβλεπα αντίθεση μεταξύ αθωότητας και ενοχής – υπάρχουν ένοχοι για την δολοφονία αθώων παιδιών. Όχι μόνο οι ένοχοι που εκτέλεσαν την δολοφονία, αλλά και οι ένοχοι  που τους έβαλαν να σκοτώσουν… κι αν εξακολουθήσεις να βρίσκεις τον ένοχο πίσω από τον ένοχο, θα περάσεις από τις γραμμές του άκρως επιθετικού σιωνισμού στις γραμμές του άγρια επιθετικού ιμπεριαλισμού και θα καταλήξεις στις γραμμές του αδηφαγου κεφαλαίου. Και αν θέλεις να συγκεκριμενοποιήσεις το «κεφάλαιο», θα δεις τους κατόχους του – μιαν ανωμαλία της ανθρώπινης φύσης: την διεστραμμένη ελίτ που καταπιέζει, εξαθλιώνει και αιματοκυλάει τον πλανήτη για να διατηρήσει και να επεκτείνει τα προνόμια της.   

Απ’ την άλλη, η αντίθεση «της οργής και της λύπης των ενηλίκων», θα ήταν η γαλήνη και η ευτυχία των παιδιών τους…  αυτό όμως που βλέπουμε στα πρόσωπα των παιδιών δεν είναι γαλήνη, ούτε ευτυχία. Είναι αυτό που ακολουθεί την βίαια  αφαίρεση ζωής, είναι το φρικτό, το φρικτότατο ιδιαίτερα για τα παιδιά, επακόλουθο του θανάτου.

Το κεφάλαιο δεν απαλλάσσει κανένα «λόγω ηλικίας»,  σκοτώνει αδιάκριτα.

Μ

(πηγή φωτο: Reuters/ΑΜΠΕ/Ελευθεροτυπία)

Walter Benjamin-Αριστερή μελαγχολία

Walter Benjamin

Αριστερή Μελαγχολία

(1931)

Αρχική δημοσίευση Gesammelte Schriften, τομ. III.

Αγγλική δημοσίευση: Selected Writings, τομ. 2.

Μτφρ.: Lenin Reloaded

Σήμερα, τα ποιήματα του Kästner διατίθενται ήδη σε τρεις επιβλητικούς τόμους. Οποιοσδήποτε θελήσει να μελετήσει τον χαρακτήρα των στίχων του όμως θα πρέπει να εμμείνει στην μορφή που είχαν όταν πρωτοεμφανίστηκαν. Δεμένα σε βιβλίο είναι πολύ στριμωγμένα και κάπως ασφυκτικά, αλλά στις εφημερίδες πετάγονται σαν τα ψάρια στο νερό. Αν αυτό το νερό δεν είναι και το καθαρότερο, και αν κάθε είδους απόβλητα επιπλέουν πάνω του, τόσο το καλύτερο για τον συγγραφέα, αφού οι ποιητικοί γυρίνοι του μπορούν να τραφούν από αυτά.

Η δημοφιλία των ποιημάτων αυτών συνδέεται με την άνοδο ενός κοινωνικού στρώματος που ξεκάθαρα απέκτησε την ιδιοκτησία των εμπορικών θέσεων ισχύος του και που καυχιόταν περισσότερο από όλα για την γύμνια, για τον απροκάλυπτο χαρακτήρα της οικονομικής του φυσιογνωμίας. Αυτό δεν σημαίνει πως τούτο το κοινωνικό στρώμα, του οποίου μοναδικός στόχος ήταν η επιτυχία και το οποίο δεν αναγνώριζε τίποτε άλλο, είχε κατακτήσει πια τις ισχυρότερες θέσεις. Το ιδανικό του παραήταν ασθματικό για τον στόχο αυτό. Ήταν το ιδανικό άκληρων μεσαζόντων, νεόπλουτων ασήμαντης καταγωγής, οι οποίοι, σε αντίθεση με τους οικονομικούς μεγιστάνες, δεν παρείχαν τίποτε στις οικογένειές τους για δεκαετίες αλλά φρόντιζαν μονάχα τον εαυτό τους, και αυτό με το ζόρι μετά το τέλος της σαιζόν.

 Ποιος δεν μπορεί να τους δει μπροστά του--τα ονειροπόλα μωρουδίσια μάτια τους, πίσω από τους κοκκάλινους σκελετούς των γυαλιών τους, τα πλατιά, χλωμά τους μάγουλα, τις διστακτικές τους φωνές, τη μοιρολατρία των χειρονομιών τους και του τρόπου σκέψης τους; Απ' την αρχή, ήταν σ' αυτό το κοινωνικό στρώμα, και σ' αυτό μονάχα, που ο ποιητής έχει κάτι να πει· αυτό κολακεύει, εφόσον απ' το πρωί ως το βράδι κρατά έναν καθρέφτη όχι τόσο γι αυτούς όσο εναντίον τους. Τα χάσματα ανάμεσα στις στροφές του είναι οι δίπλες του λίπους στο λαιμό τους, οι ρίμες του είναι τα χοντρά τους χείλη, οι παύσεις του τα λακάκια στη σάρκα τους, οι καταληκτικές του γραμμές είναι οι κόρες των ματιών τους. Η θεματολογία και τα υφολογικά εφέ παραμένουν περιορισμένα σ' αυτό το στρώμα, και ο Kästner είναι τόσο ανίκανος να αγγίξει τους κοινωνικά απόκληρους με τις επαναστατικές του κορώνες όσο είναι και να αγγίξει τους βιομηχάνους με την ειρωνεία του. Αυτό συμβαίνει επειδή κόντρα στα φαινόμενα, ο λυρισμός του προβάλλει πάνω από όλα τα συμφέροντα του στάτους των μεσαίων στρωμάτων -- των αντζέντηδων, των δημοσιογράφων, των τμηματαρχών.

Στο μεταξύ, το μίσος το οποίο διακηρύσσει ενάντια στην μικροαστική τάξη έχει το ίδιο μια πολύ οικεία μικροαστική γεύση. Από την άλλη, είναι χαρακτηρισικό ότι εγκαταλείπει κάθε δύναμη να χτυπήσει τους μεγαλοαστούς και προδίδει τη λαχτάρα του για πατρωνεία, τουλάχιστον με τον από καρδιάς στεναγμό: "Αχ, να υπήρχαν μια ντουζίνα σοφοί με ένα κάρο λεφτά." Δεν είναι άξιο απορίας που ο Kästner, που τακτοποιεί τους λογαριασμούς του με τους τραπεζίτες στο ποίημα "Υμνος", είναι όσο πλαγιώς οικογενειακός όσο είναι και πλαγίως οικονομικός όταν παρουσιάζει τις νυχτερινές σκέψεις μιας προλετάριας με τον τίτλο "Μια μητέρα λογαριάζει." Στο τέλος, σπίτι και εισόδημα παραμένουν τα σκοινιά με τα οποία μια ανώτερη τάξη καθοδηγεί τον κλαψουρίζοντα ποιητή.

Ο ποιητής αυτός είναι δυσαρεστημένος· έχει στ' αλήθεια βαριά καρδιά. Αλλά αυτό το βάρος στην καρδιά προέρχεται απ' τη ρουτίνα. Γιατί το να βρίσκεσαι σε κατάσταση ρουτίνας σημαίνει το να έχεις θυσιάσει τις ιδιοσυγκρασίες σου, το να έχεις απωλέσει το προνόμιο να μπορείς να αηδιάσεις. Και αυτό φέρνει βαριά καρδιά. Αυτές είναι οι περιστάσεις που δίνουν στην περίπτωση αυτή μια κάποια ομοιότητα με αυτή του Χάινε. Οι σημειώσεις με τις οποίες χαράζει τα ποιήματά του ο Kästner, δίνοντας σ' αυτές τις λακαρισμένες παιδικές μπάλες την εμφάνιση μπάλας του ράγκμπι, είναι ρουτίνα. Και τίποτε δεν μιλά περισσότερο για τη ρουτίνα από ό,τι η ειρωνεία με την οποία, σαν με μαγειρική σόδα, προσπαθεί να φουσκώσει τη ζύμη της ατομικής άποψης. Δυστυχώς, η αμετροέπειά του είναι τόσο εκτός αναλογίας με τις ιδεολογικές δυνάμεις που έχει στη διάθεσή του όσο είναι και με τις πολιτικές. Η γκροτέσκα υποτίμηση του αντιπάλου που χαρακτηρίζει τις προκλήσεις του προδίδει, ανάμεσα σε άλλα, το πόσο η θέση αυτής της αριστερής-ριζοσπαστικής ιντελιγκέντσια είναι χαμένη θέση. Δεν έχει σχεδόν τίποτε να κάνει με το εργατικό κίνημα. Μάλλον, ως φαινόμενο αστικής αποσύνθεσης, είναι το αντίστοιχο της μίμησης της φεουδαρχίας που θαύμαζε ο Kaiserreich στον έφεδρο υπαξιωματικό.

Οι αριστεροί-ριζοσπάστες δημοσιολόγοι όπως ο Kästner, ο Μέρινγκ, και ο Τουχόλσκι είναι η μίμηση του προλεταριάτου από μια αστική τάξη σε αποσύνθεση. Η λειτουργία τους είναι το να δημιουργούν, με πολιτικούς όρους, όχι κόμματα αλλά κλίκες· με λογοτεχνικούς όρους, όχι σχολές αλλά μόδες· με οικονομικούς όρους, όχι παραγωγούς αλλά αντζέντηδες. Και πράγματι, για τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, αυτή η αριστερή ιντελιγκέντσια έχει αδιάκοπα λειτουργήσει ως αντζέντης για όλες τις μόδες στην διανόηση, από τον Ακτιβισμό, και δια μέσω του Εξπρεσιονισμού, στην Νέα Αντικειμενικότητα. Η πολιτική της όμως σημασία εξαντλήθηκε στην μεταποίηση των επαναστατικών ανακλαστικών (στον βαθμό που αναδύθηκαν τέτοια στη μπουρζουαζία) σε αντικείμενα διασκέδασης, αφηρημένης ενασχόλησης, που να μπορούν να προσφέρονται για κατανάλωση.

Έτσι, ο Ακτιβισμός μπόρεσε να επιβάλλει την εικόνα μιας οιωνεί αταξικής κοινής λογικής πάνω στην επαναστατική διαλεκτική. Ήταν, τρόπον τινά, η εβδομάδα εκπτώσεων του πολυκαταστήματος αυτής της ιντελιγκέντσια. Ο Εξπρεσιονισμός ανέδειξε την επαναστατική χειρονομία, το υψωμένο χέρι, τη σφιγμένη γροθιά, μόνο που ήταν από χαρτόνι. Μετά από αυτή τη διαφημιστική καμπάνια, η Νέα Αντικειμενικότητα, από την οποία προέρχεται η ποίηση του Kästner, προστέθηκε κι αυτή στον κατάλογο. Λοιπόν, τι ανακαλύπτει η "ελίτ της διανόησης" καθώς ξεκινά να αναλογίζεται τα συναισθήματά της; Αυτά τα ίδια τα συναισθήματα; Εδώ και καιρό βρίσκονται στα αζήτητα. Αυτό που απέμεινε είναι ο κενός χώρος όπου, μέσα σε δίσκους βελούδινους και σκονισμένους, στο σχήμα της καρδιάς, βρίσκονταν κάποτε τα συναισθήματα -- η φύση και η αγάπη, ο ενθουσιασμός και η ανθρωπιά. Τώρα, χαϊδεύονται αφηρημένα οι κενές μορφές. Μια ειρωνεία που τα ξέρει όλα νομίζει πως έχει βρει περισσότερα σ' αυτά τα υποτιθέμενα στερεότυπα από ό,τι στα ίδια τα πράγματα· κάνει μεγάλη φασαρία για την ένδειά της και μετατρέπει το κενό που χάσκει με στόμα ανοιχτό σε πανηγυρισμό. Διότι αυτό είναι το νέο σ' αυτή την αντικειμενικότητα -- καυχιέται τόσο για τα ίχνη των πρώην ψυχικών αγαθών όσο καυχιέται και η μπουρζουαζία για τα υλικά της αγαθά. Ποτέ δεν έχουν γίνει τόσο βολικές διευθετήσεις σε τόσο άβολες καταστάσεις.

Με λίγα λόγια, τούτος ο αριστερός ριζοσπαστισμός είναι ακριβώς η στάση σε σχέση με την οποία δεν υπάρχει, γενικά, καμία αντίστοιχη πολιτική πράξη. Δεν βρίσκεται στ' αριστερά αυτής ή της άλλης τάσης, αλλά απλώς στα αριστερά αυτού που είναι γενικώς εφικτό. Διότι εξ αρχής, το μόνο που έχει κατά νου είναι να διασκεδάσει τον αρνητικό του ησυχασμό. Η μεταμόρφωση της πολιτικής πάλης από αναγκαστική απόφαση σε αντικείμενο κατανάλωσης: αυτή είναι η τελευταία επιτυχία τούτης της λογοτεχνίας. Ο Kästner, ο οποίος έχει σημαντικό ταλέντο, έχει όλα της τα μέσα στα δάχτυλά του. Μακράν το σημαντικότερο απ' αυτά είναι μια στάση που εκφράζεται ακόμα και στους τίτλους πολλών από τα ποιήματά του. Ανάμεσα σ' αυτούς είναι "Ελεγεία με αυγό", "Χριστουγεννιάτικα κάλαντα με χημική επεξεργασία", "Αυτοκτονία στη δημόσια πισίνα", "Η μοίρα ενός στυλιζαρισμένου νέγρου", και λοιπά. Προς τι αυτές οι παραμορφώσεις; Επειδή η κριτική και η γνώση είναι έτοιμες να παρέμβουν· αλλά θα ήταν άτακτες και θα χαλούσαν το παιχνίδι, οπότε δεν θα 'πρεπε με κανένα τρόπο να τους επιτραπεί να μιλήσουν. Κι έτσι ο ποιητής πρέπει να τους βουλώσει το στόμα, και οι απελπισμένες τους συσπάσεις πλέον έχουν το ίδιο αποτέλεσμα με τα κόλπα του ακροβάτη που διπλώνει το σώμα του -- δηλαδή, διασκεδάζουν ένα ευρύ κοινό, που έχει ανασφαλές γούστο. Στον Morgenstern η ανοησία ήταν μονάχα η ανάστροφη πλευρά της πτήσης προς την θεοσοφία. Αλλά ο μηδενισμός του Kästner δεν κρύβει τίποτα, όπως και ένα στόμα που δεν μπορεί να κλείσει επειδή χασμουριέται.

Οι ποιητές γνωρίζουν γρήγορα μια παράξενη ποικιλία της απελπισίας· τη βασανισμένη ηλιθιότητα. Γιατί η πραγματικά πολιτική ποίηση των περασμένων δεκαετιών έχει ως επί το πλείστον δείξει βιασύνη, προσπερνώντας τα πράγματα σαν αγγελιοφόρος. Το 1912 και το 1913 ήταν που τα ποιήματα του Georg Heym προεικόνισαν την τότε ασύλληπτη σύνθεση των μαζών που βγήκαν στην επιφάνεια τον Αύγουστο του 1914, σε μια αποκρουστική περιγραφή συλλογικοτήτων που δεν είδαν ποτέ το φως της μέρας: αυτόχειρων, φυλακισμένων, αρρώστων, ναυτών, τρελών. Στις αράδες του, η γη οπλιζόταν για την βύθισή της στην πλημμύρα του αίματος. Και πολύ πριν το Αραράτ μείνει η μόνη κορφή που εξέχει απ' την πλημμύρα --με το κάθε του εκατοστό να πολιορκείται από την Τροφοδόχο, την Φόδρα της Κοιλιάς, και τον Γλυκοδόντη-- ο Άλφρεντ Λίχτενσταϊν, που έπεσε νεκρός στις πρώτες μέρες του πολέμου, είχε φέρει στην επιφάνεια τις θλιβερές και πλαδαρές μορφές για τις οποίες ο Kästner ανακάλυψε τα στερεότυπα. Αυτό το οποίο διαχωρίζει τον αστό σ' αυτή την πρώιμη, ακόμα προεξπρεσιονιστική εκδοχή από την μετέπειτα μετα-εξπρεσιονιστική του εκδοχή είναι η εκκεντρικοότητά του. Δεν ήταν τυχαίο που ο Λίχτενσταϊν αφιέρωσε ένα από τα ποιήματά του σ' έναν κλόουν.

Η κλοουνίστικη μίμηση της απελπισίας ήταν ακόμα βαθιά στο πετσί της μπουρζουαζίας. Δεν είχε ακόμα μετατοπίσει την εκκεντρικότητα έξω από τον εαυτό της, ως αντικείμενο αστικής διασκέδασης. Δεν είχε ακόμα χορτάσει τόσο ολοκληρωτικά, ούτε είχε γίνει τόσο ολοκληρωτικά αντζέντης, ώστε να μην νιώθει την αδιόρατή της ομοιότητα με ένα εμπόρευμα του οποίου η κρίση πωλήσεων εμφανιζόταν ήδη στον ορίζοντα. Μετά ήρθε η ειρήνη -- η κατάρρευση της αγοράς για το ανθρώπινο εμπόρευμα, μια κατάρρευση την οποία γνωρίζουμε ως ανεργία. Και η αυτοκτονία για την οποία λειτουργούν ως προπαγάνδα τα ποιήματα του Λίχτενσταϊν είναι κάτι σαν πέταμα στα σκουπίδια -- η απαλλαγή από ένα εμπόρευμα σε εξευτελιστικές τιμές. Οι στίχοι του Kästner τα έχουν ξεχάσει όλα αυτά. Ο ρυθμός τους ακολουθεί με μεγάλη ακρίβεια την θλίψη του χορτάτου ανθρώπου που δεν μπορεί πια να αφιερώσει όλα του τα λεφτά στο στομάχι του. Βασανισμένη ηλιθιότητα: αυτή είναι η πιο πρόσφατη μεταμόρφωση της μελαγχολίας μετά από δύο χιλιετίες.

Τα ποιήματα του Kästner είναι φτιαγμένα για ανθρώπους με υψηλό εισόδημα, για αυτά τα κατηφή, μελαγχολικά μανεκέν που ποδοπατούν τα πάντα και τους πάντες στο διάβα τους. Με την σκληρότητα της πανοπλίας τους, με την βραδύτητα της προέλασής τους, με την τυφλότητα της δράσης τους, είναι το ραντεβού ανάμεσα στον κοριό και το τανκ μέσα στους ανθρώπους. Αυτά τα ποιήματα βρίθουν από δαύτους όσο το καφέ στο κέντρο όταν κλείνει το χρηματιστήριο. Είναι απρόσμενο το γεγονός ότι η λειτουργία τους είναι να συμφιλιώνουν αυτόν τον τύπο ατόμου με τον εαυτό του, και να θεμελιώνουν αυτή την ταυτότητα της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ζωής με την οποία οι άνθρωποι αυτοί κατανοούν τον όρο "ανθρωπιά", αλλά η οποία είναι στην πραγκατικότητα το αυθεντικά κτηνώδες, εφόσον η αυθεντική ανθρωπιά --κάτω από τις σημερινές περιστάσεις-- μπορεί να αναδυθεί μόνο στην ένταση ανάμεσα στους δύο πόλους;

Στην ένταση αυτή διαμορφώνεται η συνείδηση και η πράξη. Το να δημιουργήσεις τούτη την ένταση είναι το χρέος κάθε πολιτικού λυρισμού, και σήμερα, το καθήκον αυτό εκπληρώνεται πιο ακέραια από τα ποιήματα του Μπέρτολντ Μπρεχτ. Στον Kästner, αναγκάζεται να ανοίξει δρόμο για την αυταρέσκεια και τη μοιρολατρία. Πρόκειται για τη μοιρολατρία όσων είναι περισσότερο απομακρυσμένοι από τη διαδικασία της παραγωγής, αυτών που το δυσδιάκριτο φλερτάρισμά τους με την κατάσταση της αγοράς συγκρίνεται με την κατάσταση ενός ανθρώπου που παραδίδεται εντελώς στις αδιευκρίνιστες δυσλειτουργίες του πεπτικού του συστήματος. Η αναταραχή στις αράδες αυτές έχει αναμφισβήτητα περισσότερα να κάνει με τα πεπτικά αέρια παρά με κάποια ανατροπή. Η δυσκοιλιότητα και η μελαγχολία πάντα συμβαδίζουν. Αλλά εφόσον άρχισαν να ξεραίνονται οι χυμοί στο κοινωνικό σώμα, η κλεισούρα μάς συναντά σε κάθε στροφή. Δεν βελτιώνουν την ατμόσφαιρα τα ποιήματα του Kästner.

--------

Πηγή: Lenin Reloaded

/praxis

 

αισθητικοποιώντας την πολιτική (σκεφτόμενος φωναχτά)

Β Μέρος 

 (συνέχεια απο το Είναι δυνατή μια εξέγερση)

_____________

- Όμως για την ώρα είναι μπλοκαρισμένος, ακινητοποιημένος σ’ ένα ‘cul de sac’. Πολιτικό κοινωνικό και υπαρξιακό.

- Και πολιτιστικό αδιέξοδο. Και ίσως εκεί να βρίσκεται ένα κλειδί. Πρέπει να μπει φρέσκος αέρας στην κουλτούρα της κομμουνιστικής αριστεράς. Λεει κάπου ο Walter Benjamin για το ανθρώπινο είδος, πως «η αυτο-αποξένωση του έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό που βιώνει τη δική του καταστροφή σαν πρώτης τάξεως αισθητική ικανοποίηση. Αυτή είναι η κατάσταση της πολιτικής την οποία ο Φασισμός μετατρέπει σε αισθητική. Ο κομμουνισμός ανταποκρίνεται πολιτικοποιώντας την τέχνη». Αν δοκιμάσεις μια μετατροπία (για να δανεισθώ έναν όρο απο την μουσική)  της τελευταίας φράσης του Μπενιαμιν, θα ακούσεις την φράση «ο κομμουνισμός ανταποκρίνεται αισθητικοποιώντας την πολιτική».

-  Τι σημαίνει αυτο; Να κάνουν κι οι κομμουνιστές ότι κάνουν οι φασίστες; Δεν γίνεται!

- Σίγουρα όχι ότι κάνουν οι φασίστες και οι φιλελεύθεροι αστοί αντάμα. Όμως, λειτουργώντας σαν συνήγορος διαβόλου θα πω ότι η αδράνεια και οι αργοί, καταθλιπτικοί ρυθμοί ανόδου της κινητικότητας της εργατικής τάξης στο σύνολο της, μέσα σε τόσο φρικτές συμπληγάδες που περνά, σαν φαινόμενο ναι μεν οφείλεται κυρίως κι όχι αποκλειστικά στον ευνουχισμό μέρους της απο οπορτουνιστές (δεξιούς και αριστερούς) και απο ξεπουλημένες κυβερνητικούς εργατοπατέρες, αλλά μπορεί να είναι και σύμπτωμα μιας αδυναμίας της πρωτοπορίας της που παλεύει να στηρίξει το κίνημα σε ταξική βάση.  Και τι εννοώ μ’ αυτο:  όταν οι παλιές μορφές πολιτικής δράσης δεν επαρκούν ή όταν φθαρούν πρέπει να τις ανανεώσεις ή και να  βρεις νέες. Όταν η γλώσσα της  πρωτοπορίας φθαρεί, παύει να επικοινωνείται. Γίνεται άλαλη λαλιά, ακόμα και κακόφωνη φωνή. Αν την φανταστείς σε ακραία έκφραση της (που δεν συμβαίνει),θα διακρίνεις γνωρίσματα  αφασίας. Αν λοιπόν δεν θέλεις να κλείνουν τ΄ αυτιά τους αυτοί στους οποίους απευθύνεσαι πρέπει να αλλάξεις τον τρόπο σου.  

- Πάλι στο επικοινωνιακό πρόβλημα παμε;

- Όχι. Δεν μιλάω στενά και μόνο για επικοινωνία, μόνο για το πως επικοινωνούντα οι σκοποί, ή το περιεχόμενο της δράσης, αλλά και για το πως επικοινωνείται η διαδικασία της δράσης. Μ’  αυτή την έννοια, μιλάω για δράση η οποία θα γίνεται ανοικτή στην φαντασία, για μια πολιτική δράση που όχι μόνο θα δανείζεται απο την τέχνη αλλά θα είναι τέχνη. Μιλάω συνάμα, για το τι είδους προσοχή επικεντρώνεται στην δράση απο αυτούς που δεν δρουν και τι ερεθισμούς τους προκαλεί σαν φαινόμενο. Για το αν ο εικονισμός της δράσης γίνεται εστία έλξης των αδρανών. Για το τι μπορεί να πάρει η πολιτική απο την αισθητική όχι απλά για να αναμορφώσει την εικόνα της αλλά για να αποτρέψει μιαν ανία ή, ακόμα χειρότερα, μια συναισθηματική αρνητική προκατάληψη που τρέφεται απο την φθορά, το πάλιωμα της εικόνας της δράσης. Τελικά, αναρωτιέμαι για την πιθανότητα να ωθηθεί η κινητικότητα της μάζας μέσω ενός εμβολισμού της πολιτικής δράσης απο την αισθητική. Και δεν το θεωρώ ψιλά γράμματα. Ουδέποτε μπόρεσε να σταθεί ένα σύστημα πίστης χωρίς να βασίζεται στην τέχνη, πουθενά.      

- Πως πρακτικά δηλαδή θα μπορούσε να δανείζεται η πολιτική απο την τέχνη; Να μετατρέπουμε λ.χ. την διαδήλωση  σε θέατρο δρόμου;

- Γιατί όχι κι αυτο; Κάποιες, όχι όλες φυσικά, αρκετές διαδηλώσεις, μικρής εμβέλειας ίσως,  θα μπορούσαν να οργανώνονται και να σκηνοθετούνται αν θέλεις με όρους και με τεχνικές θεάτρου, σαν δρώμενα. Το πολιτικό μήνυμα δεν εμπεριέχεται αποκλειστικά στον λόγο και μάλιστα στον επαναλαμβανόμενο λόγο. Αλλά και στην εικόνα, στον ήχο, στο ρυθμό της κίνησης. Όλα αυτά μπορείς, ενσωματώνοντας ανθρώπους της τέχνης, να τα χρησιμοποιήσεις.

- Για ‘maximum effect’, ας πούμε...

- Και γι αυτο. Και για μέγιστο αντίκτυπο - αν θέλουμε να είμαστε αποτελεσματικοί. Κυρίως όμως για ανανέωση της εικόνας της δράσης που  δεν θα περιοριστεί στην μορφή, δεν θα παραμείνει επιφανειακή, αλλά θα αλλάξει σ΄ ένα βαθμό και το περιεχόμενο της εμπλουτίζοντας την με μια συναισθηματική φόρτιση που πιθανόν να της λείπει; Προβληματίζομαι για το τι μπορεί να δώσει απάντηση στην φθορά την εικόνας της πράξης που δεν μπορεί παρά να εκφράζει και θεωρητική φθορά ή, αν όχι φθορά, μια θεωρητική δυστροφία που μπορεί να επέλθει όταν κλείσει ο ορίζοντας απο τον οποίο η θεωρία πληροφορείται, όταν στενέψει το περιβάλλον απο το οποίο μπορεί να τρέφεται.  

- Φθορά είναι η αναποτελεσματική δράση;

- Η αναποτελεσματική δράση είναι σύμπτωμα φθοράς του αδρανούς μεν, η οποία σίγουρα οφείλεται στην χρήση και κατάχρηση του απο το σύστημα, αλλά καθρεφτίζει επίσης, ως ένα βαθμό, και μια φθορά του δρώντας, και είναι φυσικό. Κανείς δεν ζει σε γυάλα. Δεν εννοώ  μόνο μια φθορά που προέρχεται απο σπατάλη ενέργειας, απο άσκοπες κινήσεις, απο υπερκινητικότητα που κρύβει αμηχανία. Και βέβαια η μεγαλύτερη φθορά είναι μια χαμένη μάχη. Αυτή σακατεύει το ηθικό. Αλλά ως φθορά εδώ εννοώ επίσης την αδυναμία να εμπνεύσεις με τα λόγια και την δράση σου αυτούς που παραμένουν αδρανείς, τους οποίους απαραιτήτως χρειάζεσαι να στρατευτούν στον αγώνα έχοντας πειστεί και  καταλάβει ότι ο αγώνας δεν μπορεί να  γίνεται γι αυτούς. Πρέπει να γίνει και μ΄ αυτούς.    

- Αν το καταλάβουν και σηκωθούν, οι δρόμοι θα πλημμυρίσουν λαό. Και φαντάζεσαι; Υπάρχει μεγαλύτερος αντίκτυπος απο μια τεράστια μαζική κινητοποίηση,  απο μια λαοπλημμύρα...

- Όταν η κινητοποίηση της μάζας αποτελέσει πρόκληση στην κίνηση της ιστορίας, τότε γίνεται μια έκφραση επιθυμίας που περιέχει έντονη συναισθηματική παρόρμηση. Η εξεγερμένη ‘μάζα’ σε κίνηση, η επανάσταση είναι μια εμπειρία ανεπανάληπτη σε αισθαντικότητα  για το άτομο σε δράση αλλά και για τον θεατή. Είναι ένα δράμα δραμάτων μοναδικής ομορφιάς, και βέβαια δεν έχει ανάγκη την αισθητική όταν ξεσπάσει... Μια τέτοιας κλίμακας κινητοποίηση των μαζών μπορεί να προκαλέσει το ύστατο δέος του ατόμου που αντιλαμβάνεται εκείνη την στιγμή ότι κερδίζει και χάνει κάτι που το ορίζει σαν άτομο. Να προκαλέσει τον τρόμο και φρίκη σ’ εκείνους θέλουν την ανθρώπινη μάζα αδρανέστερη απο ανόργανη ύλη σε στάση.

Η αισθητική μπορεί να συμβάλει στην προετοιμασία προς αυτο το αποκορύφωμα. Μπορεί να δώσει μορφές και περιεχόμενο στην έκφραση της επιθυμίας με τρόπο που δεν μπορεί να το κάνει η πολιτική. Μπορεί να δώσει μορφή στο ‘όραμα’ χωρίς όλες τις δεσμεύσεις του αυστηρά επιστημονικού πολιτικού λόγου. Μπορεί να δανειστεί κάτι απο το Όνειρο, κάτι απο αυτο που Φρόιντ όρισε σαν δραματοποίηση, δηλαδή την έκφραση της επιθυμίας σαν δράμα και συνάμα σαν δραματουργική διαδικασία. Σ΄ αυτο η πολιτική δράση χρειάζεται την τέχνη. Έτσι, δεν μιλάμε για πολιτικοποίηση της αισθητικής μόνο, αλλά για οργανική ενσωμάτωση της τέχνης στον πυρήνα, αν είναι δυνατόν, της πολιτικής δράσης.

- Πρακτικά ιδωμένο, φαντάζομαι την εισαγωγή της ιεροτελεστίας στην πολιτική δράση. Αυτο δεν θα αποτελέσει ολίσθηση σε ανορθολογισμό ή κάτι τέτοιο; 

- Προτείνω μόνιμο προβληματισμό για την αισθητική πλευρά της δράσης, δεν αποκλείω την εισαγωγή τελετουργικών στοιχείων, αν θέλεις, στην εικόνα της δράσης απο τα οποία θα έχει αποβληθεί ο θρησκόληπτος  ανορθολογισμός.

- Μα θα είμαστε σοβαροί;

- Εξαρτάται απο το πόσο σοβαρά το πάρουμε. Θα ήταν γελοίο να προτείνει κάποιος μετατροπή της πολιτικής σε αισθητική γενικά. Μιλάμε ειδικά για ένα  εμπλουτισμό της εικόνας της δράσης που δεν θα είναι επιφανειακός αλλά ουσιαστικός. Απ’ την άλλη ας μην κολλάμε σε μια παρανοημένη και κακοποιημένη επίκληση «σοβαρότητας». Απο πότε και που η τέχνη είναι λιγότερο σοβαρή απο την πολιτική; Δείξε μου κάπου να το δω γιατί μου διαφεύγει. Έπειτα,  πόσο σοβαρός μπορεί να είναι κάποιος που είναι ανίατα ανιαρός; 

Και να τελειωσω με τούτο: Ένα σύμπτωμα κατάθλιψης είναι ότι συμβαίνει συχνά ο καταθλιπτικός να παύει να ονειρεύεται, η μάλλον τα όνειρα του (που δεν παύουν να δημιουργούνται) μπλοκάρονται, δεν διαρρηγνύουν το πέπλο που χωρίζει το συνειδητό απο το ασυνείδητο και βυθίζονται στην λήθη. Έτσι στερείται απο μια ζωτική δίοδο έκφρασης της επιθυμίας του. Και χωρίς αυτήν καθίσταται νεκροζώντανος.  

 

Είναι δυνατή μια εξέγερση; (σκεφτόμενος φωναχτά)

σε μορφή διαλογου

 Α μερος

Είναι δυνατή μια εξέγερση που να κλονίσει τα θεμέλια του συστήματος και να το ανατρέψει σήμερα;

- Δεν μπορείς να μιλάς με σοβαρότητα για ανατροπή σε διεθνείς  κλίμακες.  Αλλα και για την την Ελλάδα, είναι αμφίβολο αν μπορεί να γίνει μια εξέγερση με οργανωμένο τρόπο σήμερα, με δοσμένο τον αργό κι επίπονο τρόπο με τον οποίο φαίνεται να αλλάζει ο συσχετισμός δυνάμεων και το ειδικό βάρος του οργανωμένου κινήματος σε  σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό . Κι αν δεν γίνει με οργανωμένο τρόπο, τότε μια αυθόρμητη εξέγερση θα μετατραπεί σύντομα σε «γιουρούσι» με απρόβλεπτες κι όχι ευοίωνες συνέπειες. Η εικόνα που σχηματίζεται σήμερα δείχνει ότι οι Έλληνες ούτε «γιουρούσι» δεν έχουν διάθεση να κάνουν...

- Η ιστορία όμως έχει δείξει ότι ο συσχετισμός των δυνάμεων μπορεί να αλλάξει ραγδαία.   Και η σημερινή παραλυσία του Έλληνα μπορεί και να είναι η εικόνα της ακίνητης ωρολογιακής βόμβας που δεν ξέρεις πότε θα εκραγεί και με τι ένταση. Αυτή η αίσθηση σου δημιουργείται μιλώντας με απλούς ανθρώπους, κι όσο περισσότερο το κάνεις τόσο περισσότερο την εμπεδώνεις. Βέβαια η αστοί δεν κάνουν σφυγμομετρήσεις για το κατά πόσο η μάζα έχει διάθεση να εξεγερθεί. Κι αν έκαναν, δεν θα μας τις δημοσιοποιούσαν αν τα ευρήματα δεν τους άρεσαν. Κι εφόσον ούτε η εργατική πρωτοπορία σφυγμομετρεί την διάθεση των εκμεταλλευομένων να εξεγερθούν μένουμε με εντυπώσεις στην θέση εκτιμήσεων.

- Αυτοί που δουλεύουν στο συνδικαλιστικό χώρο και είναι σε άμεση επαφή με τους εργαζόμενους ίσως εχουν πιο πλήρη εικόνα για τις διαθέσεις της εργατικής τάξης. Μπορούν να εκτιμήσουν.

- Η εικόνα αυτή αφορά αυτούς που ήδη δραστηριοποιούνται. Αλλά αυτοί παραμένουν μια μικρή μειοψηφία ακόμα. Το ζήτημα είναι να τσεκάρεις τι σκέφτονται αυτοί που οι αστοί θεωρούν ότι τους έχουν στην τσέπη, οι αδρανείς, η λεγόμενη «σιωπηλή πλειοψηφία».Το γεγονός οτι είναι προς στιγμήν αδρανείς δεν προεξοφλεί ότι θα παραμείνουν έτσι. Απο αυτούς θα κριθεί το «τι μέλλει γενέσθαι».  Ελλείψει σοβαρής έρευνας, μια απαισιόδοξη εκτίμηση δεν μπορεί να είναι πιο έγκυρη απο μια αισιόδοξη. Πιστεύω λοιπόν ότι οι Έλληνες, παρά το σοκ και την ζαλάδα τους, θέλουν να αντιδράσουν, αλλά οι πιότεροι δεν ξέρουν ή δεν βλέπουν πως.

- Θέλουν; πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι γι αυτό όταν βλέπουμε την πλειοψηφία να αδρανεί;

- Το τμήμα του πληθυσμού που προς το παρόν αδρανεί, σε μαζική κλίμακα δείχνει τα εξής συμπτώματα που, σίγουρα αν  αφορούσαν ένα άτομο, θα ήταν επαρκή για τη διάγνωση κλινικής κατάθλιψης.

• Δεν έχει ελπίδα στο μέλλον, 
• έχει χάσει το αυτοσεβασμό του,
• δεν δείχνει διάθεση να δράσει για να λύσει το πρόβλημα του,
• του λείπει ενέργεια ή έχει υποστεί θεμελιώδη φθορά,
• έχει αποκοπεί απο την χαρά της ζωής κι ένα είδος ανηδονιας έχει εισχωρήσει στην ψυχοσύνθεση του,
• επαναλαμβάνει τις ίδιες πατέρνες που τον καθιστούν ανεπαρκή,
• μια αδιαφορία κι ένας κυνισμός για τους συνάνθρωπους τον έχει μπολιάσει με πρωτόγνωρο τρόπο.
• Παραμελεί  ή έχει εγκαταλείψει  τον εαυτό του.

Ξέρουμε πως η αδράνεια είναι σύμπτωμα κατάθλιψης κι όχι μόνο ένδειξη αδιαφορίας ή και εχθρότητας. Όπως επίσης ότι για να ξεπεράσει την κατάθλιψη του ο  καταθλιπτικός πρέπει να αρχίσει να συμπεριφέρεται διαφορετικά, να πάψει να επαναλαμβάνει συμπεριφορές που τον κρατούν σε κατάθλιψη. Απ’ την άλλη όταν αρχίσει να δρα διαφορετικά αρχίζει και να βλέπει τον κόσμο χωρίς τα καταθλιπτικά φίλτρα του.

Επιπρόσθετα ξέρουμε πως ο καταθλιπτικός, ο οποίος συνήθως δεν αντιδρά αμέσως σε κάτι που τον καταπιέζει και απορροφά την κατάχρηση του, «μποτιλιάρει» την οργή του μέχρι που φτάνει σ΄ ένα σημείο όπου αντιδρά απότομα, απρόβλεπτα κι εκρηκτικά. Σε τέτοια περίπτωση μόνο "γιουρούσι' μπορούμε να αναμένουμε.  Το αισιόδοξο είναι ότι απο την αδρανή μάζα αναπτύσσεται μια αυξανόμενη κινητικότητα και μετατόπιση προς την μεριά του οργανωμένου κινήματος. Το ότι 'πρέπει' κάτι άλλο να κάνει το βιώνει. Το ζητούμενο είναι να δει τι και πως. 

(συνεχίζεται)