Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα feminism. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα feminism. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τρίτη 11 Φεβρουαρίου 2020

Σχέδιο Αγάπης











"For Simone de Beauvoir, authentic love is an ethical undertaking: it can be spoilt by devotion as much as by selfishness"
Kate Kirkpatrick



Οι επιθυμίες να αγαπήσεις και να αγαπηθείς είναι, κατά τη γνώμη της Simone de Beauvoir, μέρος της δομής της ανθρώπινης ύπαρξης. Συχνά, πάνε στραβά. Αλλά ακόμα κι έτσι, η αυθεντική αγάπη δεν είναι μόνο δυνατή αλλά κι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία που διατίθενται σε άτομα που θέλουν να είναι ελεύθερα. Τι ακριβώς είναι αυτή η αυθεντική αγάπη; [...] Για την Beauvoir, για να είναι η αγάπη αυθεντική, πρέπει να είναι αμοιβαία και μη-εκμεταλλευτική. Αλλά θα ήταν δύσκολο να επιτευχθεί αυτό, όσο η κοινωνία διαιωνίζει μύθους της αγάπης που εξιδανικεύουν ανήθικες σχέσεις μεταξύ των φύλων. [...]


Στα από το 1926 φοιτητικά σημειώματα της Beauvoir, η ηθική διαπροσωπική αγάπη περιγράφεται σε αντίθεση με δύο μορφές αποτυχημένης αγάπης - δυο «αμαρτίες» που κατονομάζει ως ναρκισσισμό (εγωισμό, ή ιδιοτέλεια, σε κάποιες αγγλικές μεταφράσεις) και αφοσίωση. Στις πρώτες διατυπώσεις της, ως ναρκισσισμός ορίστηκε «το να αγαπάς τον εαυτό σου και μόνο την αγάπη που έχει ο άλλος για σένα». Η αποτυχία του ναρκισσισμού είναι ότι ξεχνά πως υπάρχουν δύο ερωτευμένοι: ο ναρκισσιστής δεν θυμάται ότι η αγάπη πρέπει να αποζητά το καλό για τον άλλο. Ο εραστής (του Νάρκισσου) είναι ένας μικρός χαρακτήρας στο μεγάλο σχήμα της δικής του ιστορίας. Η αφοσίωση, αντίθετα, είναι ένα «απόλυτο δώρο» της ερωτευμένης στον εραστή, με μια «αυταπάρνηση» όπου η ίδια η συνείδηση ​​της  είναι εξουδετερωμένη για χάρη του άλλου. Η αφοσιωμένη εράστρια δεν θέλει καμιά πλοκή, εκτός από αυτήν που ο αγαπημένος της γράφει. Είτε δεν θέλει είτε δεν μπορεί να κρατήσει τη δική της πένα. Ξεχνώντας τον εαυτό της, η αγάπη της αδυνατεί επίσης να φιλοξενήσει δύο – Κατά τα λόγια της νεαρής Beauvoir, είναι μια μορφή «ηθικής αυτοκτονίας». [...] Η σαγήνη στην αφοσίωση έγκειται στο ότι υπόσχεται απαλλαγη από υποχρεώσεις: Το αφοσιωμένο άτομο πιστεύει ότι η ζωή του αποκτά νόημα  επειδή ικανοποιεί τις ανάγκες κάποιου άλλου κι εκτιμάται γι αυτό. [...] προβληματικά, το αφοσιωμένο άτομο παίρνει τον σκοπό του άλλου ως μέσο για την επίτευξη του δικού του σκοπού - και το θέλει «χωρίς αυτόν και εναντίον του». Η αφοσίωση μπορεί να είναι τυραννική – ενώ ισχυρίζεται ότι θέλει το καλό του άλλου, στην πραγματικότητα επιβάλλει μιαν αξία στον άλλον που μπορεί να μην είναι της επιλογής του. [...]


 Αυτό που είναι πραγματικά αναγκαίο, σύμφωνα με την άποψη της Beauvoir, είναι  να γίνει ο άλλος σεβαστός ως «ελευθερία»: ως άτομο σε ένα συνεχές γίγνεσθαι, με σχέδια για τη ζωή του που πρέπει να είναι της επιλογής του. Είτε είναι φιλική, οικογενειακή η αγάπη αυτή, είτε ερωτική, για να είναι ηθική πρέπει να υπάρχουν δύο ελευθερίες και ο καθένας απ’ τους δύο συμβαλλόμενους να σέβεται την αξία της ελευθερίας του άλλου, έτσι ώστε κανένας από αυτούς να μην υποφέρει από τον ακρωτηριασμό σε υποταγή. Είναι ασυνεπές, ισχυρίστηκε, να εκτιμά κάποιος την ατομική του ελευθερία χωρίς να εκτιμά τις ελευθερίες των άλλων. Όπως το έθεσε στο έργο της  "The Ethics of Ambiguity" (1947): «το να θέλεις να είσαι  ελεύθερος είναι επίσης να θέλεις  ελεύθερους τους άλλους». Η ηθική αγάπη συνίσταται σε αυτό που η Beauvoir ονομάζει «ισορροπία» και «αμοιβαιότητα». Σε ισορροπία υπάρχει αυτο-προσφορά χωρίς αυτο-απώλεια: ο εραστής και η αγαπημένη «απλά βαδίζουν δίπλα-δίπλα, βοηθώντας ο ένας τον άλλον». Επειδή οι άνθρωποι δεν αισθάνονται μεταξύ τους πάντα ίσοι ή εξίσου άξιοι αγάπης, η Beauvoir συζητά τη δυναμική που απειλεί αυτή την ισορροπία - δυναμική στην οποία το ένα άτομο βλέπει τον εαυτό του ως κατώτερο ή ανώτερο. Ο "πιο παραγωγικός" τύπος αγάπης, δήλωσε ο Beauvoir, ήταν «όχι υποταγή», αλλά μάλλον μια σχέση στην οποία κάθε άτομο στηρίζει το άλλο στην αναζήτηση μιας ανεξάρτητης, ατομικής ζωής. [...] 


Ο Beauvoir περιγράφει ως «κακή πίστη» ένα είδος κάλυψης πίσω από κάποιο άλλοθι - ένα ψεύτικο άλλοθι. Για παράδειγμα, αυτοί που ισχυρίζονται ότι η συμφεροντολογία είναι «ανθρώπινη», ή ότι «η ανθρώπινη φύση δεν θα αλλάξει», κατά την άποψή της, θα μπορούσαν «να αποκηρύξουν κάθε προσδοκία γενναιοδωρίας ή μεγαλοσύνης από τον άνθρωπο». Θα μπορούσαν να περιγελάσουν το είδος της αμοιβαίας αγάπης χαρακτηρίζοντας την ως «παραίσθηση της νεότητας» ή «ενοχλητική ψευδαίσθηση», αντί να το βλέπουν ως κάτι που είναι μεν δύσκολο αλλά κι εφικτό.  [...] 


Η κληρονομιά της υποταγής των γυναικών επέζησε σε συμβάσεις του «πολιτισμού» με τρόπους που καθιστούσαν δελεαστική τη συμμετοχή στη διαιώνιση της. Οι πολιτισμικοί μύθοι της ρομαντικής και σεξουαλικής «αγάπης» δόξαζαν την υποταγή των γυναικών και γιόρταζαν παραμορφωμένες επιθυμίες με τρόπους που καθιστούσαν επισφαλές το να τις ξεπεράσουν. Λόγου χάρη, η άνιση πρόσβαση στην κάλπη.  [...] Όσο επιτυχημένη και μορφωμένη και αν καταφέρει να γίνει μια κοπέλα, τελικά θα κριθεί, θα εκτιμηθεί ή θα επιθυμηθεί σε σχέση με το πώς είναι εμφανισιακά". [...]. Ήξεραν ότι δεν ήταν αντικείμενα προς  κατανάλωση - αλλά δεν ενθαρρύνθηκαν να αντιδράσουν ως συνειδητά όντα που θα μπορούσαν να αντικρύσουν τους κυνηγούς τους και να αμφισβητήσουν την ηθική του βλέμματος τους. [...] 


Για τους άνδρες, το χειρότερο άλλοθι ήταν ακριβώς ο ισχυρισμός ότι είναι στη φύση τους να εξουσιάζουν γυναίκες – και στη φύση των γυναικών να υποτάσσονται. Έγραψε ότι: Για τον μέσο δυτικό αρσενικό το ιδανικό είναι μια γυναίκα που υποτάσσεται ελεύθερα στην κυριαρχία του, που δεν δέχεται μεν τις ιδέες του χωρίς κάποια συζήτηση, αλλά που υποχωρεί στη συλλογιστική του, που έξυπνα αντιστέκεται, αλλά στο τέλος υποκύπτει.  [...] Αυτό που ανακάλυψε ήταν μια «πολλαπλότητα ασυμβίβαστων μύθων». Αλλά οι μύθοι εξυπηρετούν πάντα έναν σκοπό και, σύμφωνα με την άποψη της Beauvoir, «κάτω από την πληθώρα των μύθων, ο σκοπός ήταν να δείξουμε στις γυναίκες ότι η αληθινή κλήση τους ήταν η αγάπη ξεχνώντας τον εαυτό τους». [...]


Οι γυναίκες ενθαρρύνθηκαν δυσανάλογα να δουν την αγάπη, όχι την ελευθερία, ως το πεπρωμένο τους - ως καθοριστική αξία της ζωής τους. Είτε στο γάμο, στη μητρότητα, είτε στη θρησκευτική ζωή, η αγάπη παρουσιάστηκε στις γυναίκες ως «προσφορά», ως το «υπέρτατο επίτευγμα» τους, ως «ολική παραίτηση προς όφελος του κύρη τους». Δεδομένου ότι για πολύ οι γυναίκες διδάχθηκαν ότι η αξία τους εξαρτάται από την αγάπη των ανδρών γι αυτές, τα κορίτσια ακόμα ενθαρρύνονται να συλλάβουν τον εαυτό τους «όπως φαίνεται μέσα από τα μάτια του άντρα», να εκπληρώσουν τις φαντασιώσεις των ανδρών και να τους βοηθούν να ακολουθήσουν τα σχέδιά τους αντί να δουν τα δικά τους όνειρα ή να προωθήσουν τα δικά τους πλάνα.


Εδώ, η Beauvoir προσφέρει ένα πορτρέτο της «ερωτευμένης γυναίκας» ως δείγμα της «αφοσίωσης». Η ερωτευμένη γυναίκα προσπαθεί να δει τον εαυτό της  μέσα από τα μάτια τους αγαπημένου της, να διαμορφώσει τον κόσμο της γύρω από τις επιθυμίες του - πχ να διαβάσει αυτό που διαβάζει, να ακούσει αυτό που ακούει και να ενδιαφερθεί για τις ιδέες του, στην τέχνη, την πολιτική, να αποδέχεται τους φίλους του. Στη σεξουαλική ζωή, αντιμετωπίζεται ως μέσο για την ευχαρίστησή του, όχι ως σεξουαλικό υποκείμενο με δικές της επιθυμίες. Η ερωτευμένη γυναίκα ευχαριστιέται  να λέει «εμείς» επειδή της αρέσει η ασφάλεια της ταύτισής της με τον αγαπημένο της. Αυτό που θέλει είναι να τον υπηρετεί, να νιώθει χρήσιμη. Δεν ζητά ποτέ αμοιβαιότητα εξαιτίας των κινδύνων που μπορεί να συνεπάγονται αν γίνει «απαιτητική». Αλλά, όπως λέει η Beauvoir, «αυτή η περίφημη ευτυχία είναι σπάνια σταθερή». Τελικά, θα συνειδητοποιήσει ότι συγχέει την επιθυμία για αγάπη με την ίδια την αγάπη. [...]


Η φιλοσοφικό της θέση ήταν ότι είναι δύσκολο να μάθουμε να αγαπάμε ηθικά όταν υπάρχουν τόσο λίγα παραδείγματα αμοιβαιότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Η ιστορία και η λογοτεχνία μαρτυρούν μυριάδες τρόπους με τους οποίους οι άνδρες αναμένουν τις γυναίκες να δώσουν τους εαυτούς τους με τρόπους που δεν θα περίμεναν ποτέ να τους δοθούν αντίστοιχα. Και στη ζωή της συνηθισμένης γυναίκας, πίστευε η Beauvoir, η προσδοκία να δώσει χωρίς αμοιβαιότητα πολλάκις την οδηγεί να γίνει «διχασμένο άτομο», σχισμένο ανάμεσα στην επιθυμία να επιβεβαιωθεί η ίδια  και στην επιθυμία να εξαφανιστεί - με την ελπίδα πως θα  είναι πιο αξιαγάπητη. Σε ένα δοκίμιο του 1950, ρώτησε: «Δεν είναι άραγε δυνατόν να συλλάβουμε ένα νέο είδος αγάπης στο οποίο και οι δύο εταίροι να είναι ίσοι – κι ο ένας να μην επιζητεί την υποταγή του άλλου;» [...]


Στην ηθική αγάπη, η Beauvoir υποστήριξε ότι οι γυναίκες θα εξακολουθούσαν να βοηθούν τους εραστές τους να επιτύχουν στα σχέδιά τους - αλλά το ίδιο ιδανικό θα συμμερίζονταν κι οι άντρες: Ο άντρας, αντί να αναζητά ένα είδος ναρκισσιστικής εξύμνησης από την σύντροφό του, θα ανακαλύψει στην αγάπη έναν τρόπο να βγει έξω από τον εαυτό του, να αντιμετωπίσει άλλα προβλήματα εκτός από τα δικά του. Με όλη την φλυαρία σε συγγραφές για το μεγαλείο αυτής της γενναιοδωρίας, γιατί να μην δίνεται στον άντρα η πιθανότητα να συμμετάσχει σε τέτοια αφοσίωση, στην αυταπάρνηση που θεωρείται τόσο αξιοζήλευτο  γνώρισμα των γυναικών; Αν και οι δύο εταίροι αντιλαμβάνονταν την αγάπη ως κοινό σχέδιο, αν και οι δύο σκέπτονταν «ταυτόχρονα τον άλλον και τον εαυτό», υποστήριξε η Beauvoir, θα μπορούσαν να επιτύχουν την «εξεύρεση του κατάλληλου μέσου» μεταξύ ναρκισσισμού και αφοσίωσης. Δεν θα συνιστά λυτρωμό. Αλλά ούτε και επανάπαυση σε έναν ακρωτηριασμό υποταγής αντί για μια σχέση ανθρώπου με άνθρωπο που  κάνει δυνατή την αυθεντική αγάπη.



Το κείμενο ειναι μεταφραση μερους του αρθρου της Kate Kirkpatrick "Love is a Joint Project"  – ολοκληρο στα αγγλικα εδώ 



η εικονα: Προγευμα στη Χλοη Édouard Manet

Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013

στερείται φύλου






Στην εποχή των τεράτων
Όταν μιλάνε οι γυναίκες σε τόπο κυνηγιού
Όπου παίζουν με τα όπλα τους οι άρρενες
Μιλά μια γυναικεία «άοπλη σιωπή»

Και δεν είναι θέμα καλής θέλησης το να γίνει ακροατή.

Ο δράστης παραμένει άντρας και μετά το έγκλημα,
Η πόλη πλένει τη τιμή της στο ποτάμι
Που περνά μέσα απ’ τα βιασμένα σκέλια της
Βαφτίζοντάς τον “δράκο”

Μα δεν είναι θέμα καλής θέλησης το να εξιλεωθεί.

Την ίδια ώρα, το αντρικό βλέμμα που βολοδέρνει
Επίμονα εκθέτοντας και ανατέμνοντας το σώμα
Της υπάκουης συζύγου, της καλής μητέρας
Κηδεμονεύει την ματιά του γιου που ντρέπεται να κλάψει

Και δεν είναι θέμα καλής θέλησης το να μην γίνει ανεκτό.

***
Όμως η μετατροπή της εικόνας μια παναγιάς ή πόρνης
Σε αντικείμενο που «πουλιέται σε καλή τιμή στην αγορά»
Δεν είναι δα το γερασμένο αιδοίο της «πατριαρχικής βίας»
Ούτε μια αρρενωπή διαστροφή της φύσης γενικά –

Με λίγη θέληση μπορείς να δεις – στερείται φύλου.


Τετάρτη 13 Μαρτίου 2013

Θεραπεία μέχρι Θανάτου

Μάθαμε ότι στο Δαφνί – γνωστός χώρος βασανιστηρίων και ηθελημένου πόνου – διαπράχτηκε σεξουαλική κακοποίηση γυναίκας τροφίμου από νοσηλευτή-προστάτη.
Αν οι γυναίκες σήμερα «απολαμβάνουν» τη σεξουαλική τους ελευθερία με το φόβο πάντα μήπως τις ακολουθεί κάποιος όταν γυρίζουν το βράδυ στο σπίτι τους, αν το 72% των γυναικών κακοποιήθηκαν κάποια στιγμή της ζωής τους από συγγενή, φίλο ή περαστικό τι να πούμε για τον βιασμό τροφίμου ψυχιατρικής κλινικής;

Το όλο θέμα παραλίγο να αποσιωπηθεί, εντός των τειχών. Κι αυτό γιατί κανείς δεν πίστεψε την κοπέλα. Αν μια γυναίκα κοινοποιήσει τον βιασμό της θα θεωρηθεί πουτάνα ή ψεύτρα. Αν μια γυναίκα με ψυχική εμπειρία βιαστεί, κανείς δε θα την πιστέψει, ο βιασμός της θα θεωρηθεί φαντασίωση ή παραλήρημα και θα τιμωρηθεί με καθήλωση ή αλόγιστη χρήση νόμιμων ψυχοτρόπων ουσιών. Ευτυχώς υπήρξαν αδιάψευστα σημάδια και έτσι έγινε ιατροδικαστική εξέταση που ευτυχώς η κοπέλα μπόρεσε και άντεξε. Ο δράστης ομολόγησε την πράξη του, πέρασε αυτόφωρο και τέθηκε σε διαθεσιμότητα.

Αλλά από που να αρχίσεις και που να τελειώσεις. Άνδρας πέθανε ακούσια από πυρκαγιά στο κρεβάτι της καθήλωσης στο Ψυχιατρείο της Τρίπολης.
Όταν οι περισσότερες γυναίκες ζουν όλη τους τη ζωή με την πλάτη κολλημένη στον τοίχο, τι να πουν οι γυναίκες που διαγνώστηκαν «ψυχασθενής». Ανασαίνουν ή μήπως και αυτό είναι ένα θαύμα; Το σίγουρο είναι ότι δε μας παίρνουν στα σοβαρά. Απαξίωση ή φόβος; Φόβος να πλησιάσεις το έτερο, όταν μάλιστα αυτό το έτερο έχει διαγνωστεί «ψυχωσική», «καταθλιπτική», «μανιακή», «υπομανιακή» κτλ.

Ας γυρίσουμε στη γυναίκα-τρόφιμο και στον άντρα που πέθανε από πυρκαγιά. Ο εφιάλτης συνεχίζεται για την μεν, το τραγικό τέλος ήρθε για τον δε. Παραδείγματα μέσα σε ένα περιβάλλον που θυμίζει ταινία splatter.

Μήπως ο κύριος νοσηλευτής πήρε το ρόλο του πολύ «προσωπικά»; Μήπως θεώρησε ότι μια «κοντινότερη» επαφή με την γυναίκα καλύπτει πλήρως το ρόλο του νοσηλευτή-προστάτη-θεραπευτή; Και έτσι θα έβρισκε η τρόφιμος την υγεία της;

Ή μήπως ήταν σίγουρος ότι η κοπέλα τελείως ευάλωτη λόγω της κατάστασής της ήταν ολόκληρη απροστάτευτη στις ορέξεις του;

Ή μήπως ήταν σίγουρος ότι την επόμενη μέρα θα την έβγαζε καθαρή λέγοντας ότι αυτή είναι η αρρώστια της; Ότι νομίζει ότι την βιάζουν δηλαδή; Και φυσικά ούτε γάτα ούτε ζημιά.

Ή μήπως οι κ.κ. ψυχίατροι και νοσηλευτές είναι σίγουροι ότι η ωμή και απροκάλυπτη βία της καθήλωσης είναι μια πολύ ωραία θεραπεία και την χρησιμοποιούν με τέτοια συχνότητα και μέχρι θανάτου;

Τώρα η ταινία splatter έχει μεσαιωνικό εσάνς.
Όλα αυτά τα θεωρούμε μέρος ενός μεγαλύτερου και ακόμα μεγαλύτερου εγκλήματος που τελείται εις βάρος των ζωών μας στο όνομα της «υγείας».

Αν οι προστάτες μας μας θεραπεύουν μέχρι θανάτου και εξευτελισμού, τότε ποιος θα μας προστατέψει από τους προστάτες μας;

Ομάδα Αυτοβοήθειας Ατόμων με Ψυχική Εμπειρία Χανίων
Πανελλήνια Επιτροπή (πρώην) Χρηστών και Επιζώντων της Ψυχιατρικής


Σάββατο 9 Μαρτίου 2013

Η κηδεμονία αποκοιμίζει


[...]

Δυστυχώς μπορούμε ακόμα για πολλούς συντρόφους μας να πούμε: «ξύστε τον κομμουνιστή, και θα βρείτε το φιλισταίο». Εννοείται πως πρέπει να ξύσεις το ευαίσθητο σημείο, τις ψυχικές του αντιδράσεις απέναντι στη γυναίκα. Υπάρχει μήπως γι' αυτό πιο παραστατική απόδειξη από το πώς οι άντρες βλέπουν ατάραχοι, πώς φθείρονται οι γυναίκες με τις μικροδουλειές, σε ένα έργο μονότονο, εξαντλητικό και που καταβροχθίζει χρόνο και δυνάμεις που είναι το νοικοκυριό, για το πώς στενεύει έτσι ο ορίζοντάς τους, ξεκουτιαίνει το μυαλό, γίνεται βαρύς ο χτύπος της καρδιάς και εξασθενίζει η Θέληση; Δε μιλάω, φυσικά, για τα αστικά σπίτια, που ρίχνουν όλες τις δουλειές του σπιτιού, μαζί και την περιποίηση των παιδιών, πάνω σε μισθωτούς ανθρώπους. Ο,τι λέω αφορά την τεράστια πλειονότητα των γυναικών, μαζί και τις γυναίκες των εργατών, και τότε ακόμα που περνούν ολόκληρη τη μέρα τους στο εργοστάσιο και βγάζουν το ψωμί τους μόνες τους.

Πολύ λίγοι άντρες, ακόμα και από τους προλετάριους, σκέφτονται πόσο πολύ μπορούν να αλαφρώσουν απ' τα βάρη και τις φροντίδες τη γυναίκα τους, ή και να την απαλλάξουν εντελώς, αν ήθελαν να βοηθήσουν στη «γυναικεία δουλειά». Αλλά όχι, γιατί αυτό αντίκειται «στα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια του ανδρός». Αυτός έχει απαιτήσεις για την ανάπαυση και τις βολές του. Ζωή της γυναίκας στο σπίτι θα πει να είναι το καθημερινό θύμα σε χιλιάδες τιποτένια μικροπράγματα. Το παλιό δικαίωμα κυριαρχίας του άντρα εξακολουθεί να υπάρχει υπό κεκαλυμμένη μορφή. Η δούλη του, αντικειμενικά, τον εκδικείται γι' αυτό, επίσης με κεκαλυμμένη μορφή: Η καθυστέρηση της γυναίκας, η μη κατανόηση απ' αυτήν των επαναστατικών ιδανικών του ανδρός της, μαραίνει τη ζωτικότητά του και την αποφασιστικότητά του για αγώνα. Αυτό μοιάζει με τα μικρούτσικα σκουλικάκια, που αδιόρατα, αργά, μα σίγουρα, ροκανίζουν και υποσκάπτουν. Γνωρίζω τη ζωή των εργατών, και όχι μόνο απ' τα βιβλία. Η κομμουνιστική μας δουλειά στις γυναικείες μάζες, η πολιτική μας δουλειά, περιλαμβάνει σημαντικό μέρος διαπαιδαγωγικής δουλειάς στους άντρες. Οφείλουμε να ξεριζώσουμε τις παλιές δουλοκτητικές απόψεις ως τις τελευταίες, τις παραμικρότερες ρίζες τους. Και στο κόμμα και στις μάζες. Αυτό αφορά τα πολιτικά μας καθήκοντα ακριβώς σαν ενός επιτακτικά αναγκαίου σχηματισμού επιτελείου από συντρόφους, άντρες και γυναίκες, που έχουν γερή θεωρητική και πραχτική κατάρτιση, για να διεξάγουν και να προωθούν την κομματική δουλειά μέσα στις εργαζόμενες γυναίκες.

[...]

Κλάρα Τσέτκιν, Συνομιλία με τον Λένιν για το "Γυναικείο Ζήτημα" - 1920

 πηγή: (Ριζοσπάστης, 6/3/2011)/disdaimona   
Image borrowed from Fight Against Women Exploitation