χρυσόψαρο σε ρόδες

Το γύρο του διαδικτύου κάνει μια είδηση για ενα έξυπνο ενυδρείο που σκάρωσε μια ψηφιακή εταιρεία σχεδιασμού από την Ολλανδία (Studio DIIP). Το ενυδρειο ειναι τοποθετημένο πάνω σ' ενα όχημα-υπολογιστή που κινείται ανταποκρινόμενο στις κινήσεις του ψαριού. Το ψάρι, χρυσόψαρο στην προκειμένη περίπτωση, οδηγεί το όχημα και το πάει βόλτα στο πάτωμα του δωματίου.

Για τους ζωόφιλους να προσθέσω πως ο Thomas De Wolf, συν-ιδρυτής του Studio DIIP, εξήγησε στο BBC News πως η συσκευή λειτουργεί, καθώς και τα μέτρα που έχει λάβει για να προστατεύσει την ευημερία των ψαριών.



"Τι είναι αυτό παλι;"  μπορεί να αναρωτιέσαι, όπως εγώ... Παιχνίδι; Ποιός να το χρειάζεται; Η απορία σου, είναι και δική μου... Σε γενικότερες γραμμές, πρόκειται για ένα δείγμα του ρομπότ που εισέρχεται με σταθερά βήματα στο χώρο του νυκοκυριού.

Εγώ πάντως νομιζω πως πρόκειται για ακούσια, φιλοσοφική φάρσα.

Το χρυσόψαρο είναι συμβολισμός για τον σύγχρονο άνθρωπο.  Οδηγεί ενστικτωδώς  το όχημα της τεχνολογίας, χωρίς να ξέρει που πάει, μέσα σ' ενα αυστηρά καθορισμένο και περιορισμένο χώρο, ακολουθώντας τον σχεδιασμό του ιδιοκτήτη του οχήματος, του ίδιου του χρυσόψαρου, και του χώρου μέσα στον οποίο κινείται το όχημα. 

Σημειωτέον οτι το χρυσόψαρο, ανεξάρτητα απο το που κινείται το όχημα, δεν μπορεί να κινηθεί παρά μόνο μέσα στον ακόμα πιο περιορισμένο χώρο του ενυδρείου του.

Δεν πειράζει όμως. Ουτε μνήμη έχει, ουτε φαντασία που να το βασανίζουν με εικόνες μιας ανοικτής θάλασσας, στην οποία να κολυμπά ελεύθερο.

✴✴✴✴
Εικόνα απο εδώ οπου μπορειται να διαβάζετε περισσοτερα.

Ρομπότ σε Άνοδο (3)

[Προηγούμενα: μέρος 1, μέρος 2]

Πριν δοθεί μια απάντηση στο πως μπορεί να εμποδιστεί μια καταστροφική, στις παρούσες συνθήκες, εξέλιξη της τεχνολογίας, το πλέον ενδιαφέρον ερώτημα είναι αν πρέπει, αν είναι αναγκαία η αναχαίτιση αυτή. Η απάντηση είναι εμφατικά όχι, με την προϋπόθεση οτι κάτι πρέπει ν' αλλάξει, κι αυτό δεν είναι η εξελικτική δυνατότητα της τεχνολογίας αλλά οι συνθήκες μέσα στις οποίες αυτή πραγματώνεται.

Γιατί, δεν είναι άραγε η αυτοματοποίηση μια διαδικασία η οποία υπόσχεται, και πράγματι θα μπορούσε κάτω απο άλλες συνθήκες, να απελευθερώσει τον άνθρωπο απο την καταναγκαστική και αλλοτριωμένη εργασία; Δεν είναι το μέσο που θα μπορούσε να κάνει δυνατή την μετατροπή της στενά οικονομικής παραγωγικότητας σε δημιουργικότητα; Δεν είναι το όχημα που θα μας μεταφέρει απο το κάτεργο στο πανεπιστήμιο; Απο την δουλεία στην τέχνη και τον πολιτισμό,  απο το ανιαρό επάγγελμα στο λειτούργημα; Απο την εργασία σαν μέσο στην εργασία σαν σκοπό; Δεν είναι εντέλει εκείνη η διαδικασία που θα μπορούσε να απελευθερώσει χρόνο εργασίας ανοίγοντας τον ορίζοντα της ελευθερίας σε βάρος της αναγκαιότητας;

Γιατί λοιπόν αυτός ο παραλογισμός της ανόδου του ρομπότ στην σφαίρα παραγωγής κι η κατάληψη της από αυτό, κι έξω απ' αυτήν την σφαίρα, οι ατέλειωτες στρατιές εξαθλιωμένων, παροπλισμένων, αναλώσιμων ανθρώπων;

Το ν' απαντήσεις "διότι απλώς έτσι λειτουργεί αυτό το σύστημα", αφήνει περιθώριο να σκεφτούμε οτι το σύστημα θα μπορούσε να λειτουργήσει αλλιώς - φτάνει ν' αποκτούσαν οι καπιταλιστές κοινωνική και ανθρωπιστική συνείδηση. Είναι σαν να λέμε πως,  κι αν δεν θέλουν οι ίδιοι και ατομικά ο καθένας απο αυτούς να την αποκτήσουν, μπορεί η πολιτική βούληση να τους εξαναγκάσει να συμπεριφερθούν ωσάν να είχαν τέτοια συνείδηση. Αυτό όμως είναι αυταπάτη. Η αυτοματοποίηση προχωρά, παράλληλα με την εξωφρενική συσσώρευση κεφαλαίου. Και αντί να μειώνονται οι ώρες εργασίας αυξάνονται, ενώ επίσης αυξάνονται οι εφεδρικοί στρατοί ανθρώπων αποκλεισμένων απο την παραγωγή.

Δεν είναι δυνατόν να συμβεί κάτι ριζικά διαφορετικό στο πλαίσιο σχέσεων παραγωγής που παραμένουν οι ίδιες. Το πρόβλημα είναι εγγενές του καπιταλισμού και προέρχεται απο την αναπόφευκτη τάση του κεφαλαίου συνεχώς να επιδιώκει αύξηση της υπεραξίας (του απλήρωτου χρόνου εργασίας τον οποίο ιδιοποιείται ο καπιταλιστής εις βάρος του εργάτη και ο οποίος ενσωματώνεται στο κεφάλαιο αυξάνοντας το). Και να ήθελε ο καπιταλιστής να λειτουργήσει κατ' εξαίρεση του κανόνα δεν θα μπορούσε διότι μια τέτοια εξαίρεση, εξαιτίας του ανταγωνισμού, θα τον οδηγούσε σε πτώχευση.

Ας βασιστούμε λίγο παραπάνω στον Μαρξ, ο οποίος λέει:
"Η καπιταλιστική παραγωγή δεν είναι απλά η παραγωγή εμπορευμάτων, είναι ουσιαστικά η παραγωγή υπεραξίας. Ο εργάτης παράγει, όχι για τον εαυτό του, αλλά για το κεφάλαιο. Έτσι, δεν είναι επαρκές πλέον οτι απλά πρέπει να παράγει. Πρέπει να παράγει υπεραξία. Παραγωγικός είναι μονάχα ο εργάτης που παράγει υπεραξία για τον καπιταλιστή, και μ' αυτό τον τρόπο δουλεύει για την αυτοεπέκταση του κεφαλαίου." [marxists.org/archive,[Karl Marx. Capital Volume One,  Part V, Chapter Sixteen:]


 Ο Μαρξ, για να αναλύσει την σχέση υπεραξίας και παραγωγικότητας (που επηρεάζεται απο αλλαγές στον κεφαλαιουχικό εξοπλισμό από τον οποίο εξαρτάται εν μέρει ο όγκος της παραγωγής) διακρίνει την υπεραξία σε απόλυτη και σε σχετική υπεραξία.

Η σχετική υπεραξία μπορεί να εμφανιστεί αυξανόμενη ή μειονόμενη σε συνάρτηση με αλλαγές κυρίως στον εξοπλισμό της παραγωγής (κι άλλοι παράγοντες μπορεί να υπεισέρχονται) που εμφανίζονται σε τόπο και χρόνο.

"Η παραγωγή της απόλυτης υπεραξίας περιστρέφεται αποκλειστικά πάνω απο την διάρκεια της εργάσιμης μέρας. Η παραγωγή της σχετικής υπεραξίας επαναστατικοποιεί εξ ολοκλήρου τις τεχνικές διαδικασίες της εργασίας, και την σύνθεση της κοινωνίας" είπε ο Μαρξ.

Η άνοδος του ρομπότ, συνεπώς, είναι χαρακτηριστικό αυτής της επαναστατικοποίησης των τεχνικών διαδικασιών της παραγωγής, με τρόπο που η προοδευτική μείωση του ειδικού βάρους της εργασίας τώρα να απειλεί σοβαρά τον παράγοντα άνθρωπο, επιβάλλοντας βίαια μιαν αφόρητη και μη-βιώσιμη σύνθεση της κοινωνίας.

Σε μια επιγραμματική απόκριση στο δημοσίευμα για την κίνηση της Toyota να αντικαταστήσει ρομπότ απο ανθρώπους τέθηκε σε φιλικό ιστολόγιο το μάλλον ρητορικό ερώτημα: "Παράγουν υπεραξία οι μηχανές;" Αμέσως μετά απαντήθηκε λακωνικά, με την παρατήρηση οτι "Εκτός από τον Μαρξ αρνητικά απαντούν, στην πράξη, και οι καθ' ύλην αρμόδιοι ...καπιταλιστές".

Το ερώτημα αυτό είναι τόσο αυταπάντητο, οσο και το αν "μπορεί να υπάρξει ηλιοφάνεια χωρίς ήλιο". Απ την άλλη, αν στον καπιταλισμό δεν υπάρχει υπεραξία χωρίς εργάτη (που καταβάλει ενέργεια - εργατική δύναμη - για κάποιες ώρες της εργάσιμης  μέρας του για τις οποίες δεν πληρώνεται) άλλο τόσο, στην καπιταλιστικη παραγωγη, δεν υπάρχει υπεραξία χωρίς το κεφάλαιο στα χέρια του καπιταλιστή, το οποίο μπαίνει σε κίνηση μόνο  χρησιμοποιώντας εργατική ενέργεια, και είναι αυτή η σχέση, η κατοχή του κεφαλαίου απο τον ιδιώτη, που του δίνει την δυνατότητα να κλέψει την υπεραξία. Αυτό, καθαυτό, όμως δεν μας λέει και πολλά για τον μηχανισμό ενσωματωμένο στον συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής ο οποίος ωθεί προς αυτοματοποίηση.  Και βέβαια ο Μάρξ καταβάλει προσπάθεια πολλών σελίδων για να εξηγήσει, να αποκαλύψει ότι πίσω απο την τάση του καπιταλιστή να μειώνει το ειδικό βάρος της εργασίας σε σχέση με το κεφάλαιο που δραστηριοποιείται στην παραγωγή κρύβεται η επιδίωξη του να πετύχει μεγαλύτερη ιδιοποίηση  υπεραξίας. Όπως επίσης καταβάλει προσπάθεια να αποδείξει γιατί αυτή η διαδικασία είναι αναπόφευκτη.

Σε πολύ γενικές γραμμές η οικονομική μονάδα που με νέα τεχνολογία πραγματοποιεί ανάπτυξη της παραγωγικότητας, αποκτά ένα προβάδισμα που της επιτρέπει να πουλά τα προϊόντα της φτηνότερα απο τους ανταγωνιστές της, ή να τα πουλά με την ίδια αγοραία τιμή αποκομίζοντας μεγαλύτερα κέρδη. Το προβάδισμα της όμως μηδενίζεται όταν οι ανταγωνιστές της κάνουν το ίδιο. Έτσι, ο κύκλος αρχίζει απο την αρχή και συνεχίζεται επ' αορίστου, με αποτέλεσμα την αέναη ανάπτυξη της τεχνολογίας που μπαίνει στην υπηρεσία της παραγωγής.

Επιστρέφοντας τώρα στο αναπάντητο ερώτημα που τέθηκε παραπάνω, αν υπάρχει φραγμός σε τούτη τη διαδικασία, και με βάση τα προλεχθέντα, δεν θα βιαζόμουν να συμπεράνω οτι οι καπιταλιστές με μια κίνηση (ή και άλλες τέτοιες που ενδεχομένως θα κάνουν) κόντρα στο ρεύμα της αυτοματοποίησης δείχνουν να αποκτούν σύνεση και, εξ αιτίας αυτού, αναγνωρίζεται ή επιβεβαιώνεται πρακτικά, επιτέλους, ο κοινωνικός ρόλος του προλεταριάτου.

Ούτε η οποιαδήποτε σύνεση μεμονωμένων καπιταλιστών ούτε, όπως είπα πριν, οι όποιες ρομαντικές νουθεσίες, μπορούν να αναχαιτίσουν μια τάση  που έχει την γενεσιουργό αιτία της βαθιά ριζωμένη στην ίδια την δομή του τρόπου παραγωγής.

Υπάρχει φραγμός όμως σε τούτη την τάση και εντοπίζεται, σαν αντίφαση, πάλι μέσα στην καπιταλιστική  παραγωγική τροπικότητα.

Σε αλλο φιλικό ιστολόγιο, μια τυπικά σαρδόνια απόκριση σε ένα άρθρο του Γ. Βαρουφάκη αρχίζει με το εξής εδάφιο απο το κείμενο του:

"Όταν οι μπουλντόζες και οι υδραυλικοί-ρομπότ, που αυτήν τη στιγμή χτίζουν το νέο εργοστάσιο της Apple εδώ κοντά, αρχίσουν να μαθαίνουν η μία από την άλλη, το ένα από το άλλο, και αρχίζουν να συνεργάζονται στο πλαίσιο ενός διαδικτύου των ρομπότ, θα καταργηθούν ακόμα και οι λιγοστές θέσεις ανθρώπινης εργασίας που σήμερα διαχειρίζονται τη λειτουργία των ρομπότ αυτών. Αν οι ορδές διαδικτυωμένων μηχανικών σκλάβων ανήκαν σε όλους μας, αν δηλαδή υπήρχε κοινοκτημοσύνη επί των ρομπότ και όλοι μας γευόμασταν τα αγαθά που παράγουν, τότε κανένα πρόβλημα. Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση που οι μηχανικοί σκλάβοι, το κεφάλαιο του μέλλοντος, ανήκουν (όπως και το περισσότερο σημερινό κεφάλαιο) στους πολύ λίγους, ενώ οι πιο πολλοί άνθρωποι ούτε έχουν πρόσβαση στα παραγόμενα αγαθά ούτε και ευκαιρία να προσφέρουν την εργασία τους για έναν (ανθρώπινο) μισθό;"

Στην συνέχεια, έξυπνα, παρατίθεται ένα χωρίο απο άρθρο του Γ. Πολυμερίδη, το οποίο εξηγεί συνοπτικά σε τι συνίσταται η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους στην καπιταλιστική παραγωγή.

"[...] Οι καπιταλιστές, ανεβάζοντας την τεχνική, επιδιώκουν να βγάλουν όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη, το αποτέλεσμα, όμως, αυτών των προσπαθειών τους είναι κάτι που κανένας δεν το θέλει - η μείωση του ποσοστού του κέρδους.
«Το μέσο - απεριόριστη ανάπτυξη των κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων της εργασίας - γράφει ο Κ. Μαρξ - έρχεται σε διαρκή σύγκρουση με τον περιορισμένο σκοπό της αξιοποίησης του υπάρχοντος κεφαλαίου»".

Και πράγματι, εδω βρίσκεται η καρδιά του ζητήματος.

Όπως λεει ο Μαρξ:

"Εξάλλου, μια και το ποσοστό της αξιοποίησης του συνολικού κεφαλαίου, το ποσοστό του κέρδους, αποτελεί το κίνητρο της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής (ακριβώς όπως η αξιοποίηση του κεφαλαίου αποτελεί το μοναδικό της σκοπό), η πτώση του ποσοστού του κέρδους επιβραδύνει το σχηματισμό καινούργιων αυτοτελών κεφαλαίων και εμφανίζεται έτσι απειλητική για την ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού προτσές παραγωγής, προάγει την υπερπαραγωγή, την κερδοσκοπία, τις κρίσεις, την εμφάνιση περίσσιου κεφαλαίου, παράλληλα με τον περίσσιο πληθυσμό". [...]

Αναφερόμενος σε προγενέστερούς του αστούς οικονομολόγους, που θεωρούσαν  "ότι αυτός ο τρόπος παραγωγής δημιουργεί φραγμό στον ίδιο τον εαυτό του" παρακάτω παρατήρησε πως,

"Το κύριο, όμως, που τους κάνει να τρομάζουν μπρος στο μειωνόμενο ποσοστό του κέρδους, είναι η διαίσθηση ότι ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σκοντάφτει σ' έναν φραγμό, που δεν έχει καμιά σχέση με την παραγωγή του πλούτου σαν τέτοιου. Και αυτός ο ιδιόμορφος φραγμός μαρτυράει τον περιορισμένο στο χρόνο και τον ιστορικό, παροδικό μόνο χαρακτήρα του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Μαρτυράει ότι δεν αποτελεί απόλυτο τρόπο παραγωγής για την παραγωγή του πλούτου, ότι μάλλον σε μια ορισμένη βαθμίδα έρχεται σε σύγκρουση με την παραπέρα ανάπτυξή του" [Το Κεφάλαιο» τρίτος τόμος, σελ. 306 - πηγη εδαφίου αρθρο στον ριζοσπάστη]

✴✴✴

Ρομπότ σε Άνοδο (2)

[Προηγούμενο]

Θα ήταν κοινοτοπία να πούμε πως πίσω απο την αέναη, διαχρονική διαδικασία αντικατάστασης ανθρώπων απο μηχανές βρίσκεται  η κεφαλαιοκρατική προσπάθεια για αύξηση της κερδοφορίας με μείωση του κόστους παραγωγής, αύξηση της παραγωγικότητας και περιορισμό του αστάθμητου ανθρώπινου παράγοντα (οι μηχανές δεν φθείρονται τόσο εύκολα, δεν έχουν απαιτήσεις απο τον ιδιοκτήτη τους, δεν συνδικαλίζονται, δεν απεργούν και, ω μη γένοιτο, δεν κάνουν επαναστατικές σκέψεις).

Θα επαναλαμβάναμε επίσης μια παλιά είδηση αν λέγαμε πως η διαδικασία αυτή χαρακτηρίζει ολόκληρη την εξέλιξη του καπιταλισμού. Το νέο, όπως επισημαίνεται και στο άρθρο, το οποίο έδωσε έναυσμα για την γραφή αυτού του κειμένου, είναι οτι η αυτοματοποίηση ανοίγει ενα κενό στο χώρο απασχόλησης των μεσαίων στρωμάτων, αναγκαστικά ωθώντας ένα μέρος των ειδικευμένων να αναζητήσουν εργασία με χαμηλότερες απαιτήσεις σε ειδίκευση και δεξιότητες. Αρκετοί καταλήγουν να παίρνουν τις δουλειές ανιδείκευτων δημιουργώντας μεγαλύτερες δυσκολίες στους τελευταίους να βρούν δουλειά. Και σε τούτο το σημείο εμφανίζεται μια νέα αντίφαση του συστήματος: Ενώ η πρόοδος της τεχνολογίας δημιουργεί ανάγκη για εξειδικευμένη εργατική δύναμη, η ίδια εξέλιξη έρχεται τώρα να υπονομεύσει την χρήση της, αντικαθιστώντας την με αυτοματοποιημένο κεφαλαιουχικό εξοπλισμό. Η αυτοματοποίηση δεν παροπλίζει μόνο χειρώνακτες.

Ο "Νέος Θαυμαστός (ριψοκίνδυνος πιο σωστά) Κόσμος του Χάξλεϋ είναι εδώ και προκαλεί ανησυχίες και σε κείνους που μέχρι πρότινος αισθάνονταν οτι δεν έχουν να φοβηθούν και πολλά απ' αυτον. Τέτοια ανησυχία εκφράζει το προαναφερθέν άρθρο, όταν ο συγγραφέας του φέρνει για παράδειγμα την Toyota, η οποία έχει προβεί στην αντικατάσταση μερικών από τα ρομπότ της σε ιαπωνικά εργοστάσια της, με ... ανθρώπινα όντα, κι αυτό συνέβη αφού αναγκάστηκε να ανακαλέσει εκατομμύρια αυτοκίνητα τα τελευταία χρόνια για τεχνικές ατέλειες. Νουθετεί λοιπόν γράφοντας πως το μάθημα που πρέπει να πάρουμε είναι οτι:

Οι υπολογιστές και τα ρομπότ μπορεί να είναι απίστευτα αποτελεσματικά, αλλά δεν είναι ακόμα πιο έξυπνα από ένα κρουστικό δράπανο. Δεν μπορούν να αναπαράγουν την εφευρετικότητα και την διορατικότητα του τεχνίτη και του εμπειρογνώμονα.

Λέτε η κίνηση της Τοyota να αποτελέσει  παράδειγμα προς μίμηση; Λέτε ν' αρχίσουμε εν τέλει να "οπισθοδρομούμε"; Αμφιβάλλω. Σ' ένα άρθρο στην Καθημερινη γίνεται σαφής ο λόγος  για τον οποίο έγινε αυτή η έξυπνη κίνηση απο την αυτοκινητοβιομηχανία  κολοσσό: Ο ανθρώπινος παράγοντας.

'οι μηχανές δεν σκέφτονται, απλώς εκτελούν ό,τι τις προγραμματίζουν. Αν το αποτέλεσμα της δουλειάς δεν είναι καλό, δεν μπορούν να το βελτιώσουν, όπως οι άνθρωποι, αλλά εξακολουθούν να εκτελούν ό,τι προγραμματίστηκαν να κάνουν.
[...]
Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν δημιουργηθεί στα εργοστάσια της Toyota περίπου 100 χώροι αυξημένης χειρωνακτικής εργασίας, με στόχο να εφαρμοστεί η εμπειρία που θα αποκτηθεί από τη λειτουργία τους για τον επαναπρογραμματισμό των μηχανών, ώστε να μειωθούν οι σπατάλες και να βελτιωθούν οι διαδικασίες. Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Καβάι στο Automotive News, «δεν μπορούμε απλώς να βασιζόμαστε σε μηχανές που επαναλαμβάνουν την ίδια ενέργεια ξανά και ξανά. Για να είσαι κύριος της μηχανής, πρέπει να έχεις τη γνώση και τις δεξιότητες για να τη διδάξεις»'.

Η Καθημερινή όμως καταλήγει στην πολύ αισιόδοξη παρατήρηση: "Οι άνθρωποι επέστρεψαν στη δημιουργική δουλειά και νίκησαν τις στατιστικές..."
Η αλήθεια βεβαίως είναι ότι ούτε η πορεία προς την αυτοματοποίηση αναχαιτίζεται, ούτε κάποια νέα συνειδητοποίηση των μεγιστάνων του κεφαλαίου ότι ο ανθρώπινος παράγοντας είναι αναντικατάστατος εμφανίζεται. Αίφνης,  η ίδια η Toyota πρωτοστατεί στην παραγωγή μιας νέας γενιάς ρομπότ που επεκτείνεται απο το χώρο της βιομηχανίας στον χώρο του νοικοκυριού. Το Personal Assistant Robot [προσωπικός βοηθός], έχει ανθρώπινα χαρακτηριστικά, μας λέει. Είναι ευέλικτο, καλοσυνάτο, θερμό, αρκετα έξυπνο ώστε να σκέφτεται αυτοβούλως... Τι άλλο θέλεις;

Σήμερα μπορεί να επανεισάγουν "ανθρώπινο παράγοντα" στην παραγωγή για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των μηχανών, για να μειώσουν το κόστος, να αυξήσουν τα κερδη. Αύριο θα φτιάξουν και θα εισάγουν "εξυπνα", "αυτόβουλα" ρομπότ για τον ίδιο λόγο: για να αυξήσουν τα κέρδη. Και τότε την 'δημιουργικη δουλειά ' θα την αναλάβουν ανόργανα οργανα και οι στατιστικές θα θριαμβεύουν πάλι πάνω απο τον άνθρωπο.

Υπάρχει κάτι που μπορεί να αναχαιτίσει μια τεχνολογία που στην χρησιμοποίηση της απειλεί τον παράγοντα άνθρωπο πέρα απο ρομαντικές νουθεσίες ανήσυχων μικροαστών διανοουμένων;

[Συνεχίζεται]

✴✴

Ρομπότ σε Άνοδο (1)

Φαντάζομαι πως οι περισσότεροι επισκέπτες του ιστολογίου, αν όχι όλοι, είναι τακτικοί αναγνώστες βιβλίων, κι όχι μόνο σε online pdf μορφή.  Πολύ πιθανόν λοιπόν να έχουν παραγγείλει βιβλία απο την Amazon.com (όπως εγώ - ομολογώ με συστολή) μια πολυεθνική η οποία, ίσως και δικαίως, θεωρείται οτι έχει μετατοπίσει τα όρια της αγοράς βιβλίου.

Διάβασα στην Guardian πρόσφατα ένα ενδιαφέρον άρθρο που ξεκινά κάπως έτσι:

 Βαθιά κάπου στην έρημο της Νεβάδα, σε μια αποθήκη της Amazon.com, οι εργαζόμενοι πληρώνονται με την ώρα για να δέχονται και να πακετάρουν παραγγελίες, κάνοντας σίγουρο ότι τα iPads σας και τα Yonga ταμπλετς σας θα φτάσουν σε σας μια ημέρα ή δύο, αφού τα παραγγείλετε. Οι εργαζόμενοι δεν είναι υπάλληλοι της Άμαζον. Είναι εργολήπτες, μισθωμένοι και διοικούμενοι απο ένα πρακτορείο προσωρινής εργασίας [temp agency], χτυπάνε κάρτα  μπαίνοντας  και βγαίνοντας  απο το κέντρο εκπλήρωσης παραγγελιών, σε βάρδιες που μπορεί να διαρκέσουν  12 ώρες.

Στη συνέχεια μαθαίνουμε πως οι "temps" ["προσωρινοί"], για να σχολάσουν και να πάρουν το δρόμο για το σπίτι, και μακριά απο την δουλειά με το ρολόι, πρέπει να περάσουν μέσα απο ένα σημείο ελέγχου ασφαλείας, δηλαδή απο το καθημερινό τους 'Checkpoint Charlie' (φαντάζομαι κάτι λίγο διαφορετικό βέβαια απο εκείνο το περιβόητο φυλάκιο στην Ανατολική Γερμανία για το οποίο "μας τα είχαν ζαλίσει" όλοι αυτοί που για τα καθημερινά εργασιακά φυλάκια "κάνουν μόκο"), για να βεβαιωθεί η Άμαζον πως 'οι εργολήπτες' (δηλαδή οι εργάτες γαλέρας, ή σύγχρονοι κούληδες) δεν έχουν κλέψει κανένα εμπόρευμα. Στέκονται στη σειρά, μερικές φορές για 20 λεπτά ή περισσότερο, πριν βγάλουν τις ζώνες τους και αδειάσουν τις τσέπες τους, για να περάσουν μέσα από έναν ανιχνευτή μετάλλων (δηλαδή κάνουν μια μη-ιατρική αξονική κάθε μέρα και αν χρειαστεί ξεβρακώνονται κιόλας) και μόνο τότε τους επιτρέπεται να φύγουν από την εγκατάσταση.

Για το ζήτημα των εργασιακών σχέσεων που διαμορφώνονται σαν πηλός  στα βρώμικα χέρια των πολιτικών υπηρετών των πολυεθνικών, και γενικά των μονοπωλίων, λίγα γράφονται ή λέγονται από κονδυλοφόρους στην υπηρεσία του κεφαλαίου. Οι συνθήκες εργασίας στην Άμαζον είναι μόνο ένα δείγμα μιας πονεμένης πλέον ιστορίας - της  νόρμας που πρέπει να δεχτούμε ως απαραβίαστο "μετασοβιετικό καθεστώς". Το θέμα πήρε δημοσιότητα όταν έφτασε στο αμερικανικό ανώτατο δικαστήριο όπου  ακροάστηκε πρόσφατα μια μήνυση που κατέθεσαν δύο από αυτούς τους "temps", οι οποιοι ισχυρίζονται ότι, επειδή οι ​​έλεγχοι ασφαλείας είναι υποχρεωτικοί και γίνονται προς όφελος του εργοδότη, οι ίδιοι και οι συνάδελφοί τους δικαιούνται μισθούς για όλο το χρόνο που έχουν σπαταλήσει περιμένοντας στην γραμμή για να υποστούν έλεγχο. Το πρακτορείο (είναι σημαντικό οτι η Άμαζον δεν εμπλέκεται δικαστικά άμεσα) διαφωνεί και ζητά από τους δικαστές να απορρίψουν την υπόθεση.

Δεν γνωρίζω το αποτέλεσμα της δίκης, αλλά όπως ο αρθρογράφος αφήνει να γίνει κατανοητό, το συγκεκριμένο δικαστήριο (Roberts court) έχει  τέτοιο ιστορικό στήριξης των αφεντικών που αν κέρδισαν οι εργαζόμενοι θα ήταν η εξαίρεση του κανόνα.

Από την άλλη, μας πληροφορεί ο ίδιος, και "σε αυτή την περίπτωση, η καλή τύχη τους κατά πάσα πιθανότητα θα ήταν βραχύβια. Ένας στόλος απο ρομπότ είναι έτοιμος να αναλάβει τις δουλειές τους" και πως η Άμαζον, η οποία είναι λιγότερο φειδωλή με τα ρομπότ απ' ότι με τους ανθρώπους που δουλεύουν για την εταιρεία, αναπτύσσει ένα τεράστιο πρόγραμμα αυτοματισμού που υπόσχεται να  εξαλείψει τις εν λόγω θέσεις εργασίας. Φιλοδοξεί δε να επεκτείνει τη δύναμη των ρομπότ από 1.000 σε 10.000, επενδύοντας γύρω στα 10 δισ. δολάρια.

Στο άρθρο αυτο ο αναγνώστης ωθείται   να θέσει το παλιό ερώτημα "άνθρωποι ή μηχανές" στην καπιταλιστική παραγωγή, αλλά με μια δόση ρομαντισμού, όταν ο συγγραφέας του παρατηρεί πως οι καπετάνιοι της βιομηχανίας δείχνουν προτίμηση στις μηχανές, παρά τις επιπτώσεις στους εργαζόμενους που αντικαθιστούν.  Αναφέρεται σε κάποιον Travis Kalanick, διευθύνοντα σύμβουλο της Uber που αντικαθιστά οδηγούς με αυτόματα σε ταξί, ο οποίος, ερωτηθείς τι θα πει στους οδηγούς που μια μέρα θα χάσουν τη δουλειά τους, απάντησε πως η μέρα εκείνη είναι ακόμα μακριά, αλλά είναι αναπόφευκτη. "θα έλεγα,« Κοίτα, αυτός είναι ο τρόπος του κόσμου, και ο κόσμος δεν είναι πάντα τέλειος. " Ο ίδιος σύμβουλος βέβαια στα συμφραζόμενα της  απάντησης του είχε χαρακτηρίσει ως "μαγεία"  την εισαγωγή ρομπότ,  όχι γιατί εμπνέεται απο τα ρομπότ, αλλά γιατί  οδηγεί σε πτώση του κόστους παραγωγής.


Στη σημερινή φάση όπου νέες γενιές ρομπότ δεν αντικαθιστούν μόνο χειρώνακτες σε  θέσεις εργασίας, ένα παράγωγο αυτής της διαδικασίας είναι οτι οι θέσεις των χειρωνακτών, οι οποίες σταδιακά περιορίζονται καθίστανται όλο και πιο ανιαρές, συνάμα με την γενικότερη επιδείνωση των συνθηκών που αφορούν, αμοιβή, ωράρια, ασφάλιση, δικαιώματα κ.α. Στις αυτοματοιημένες αποθήκες της Άμαζον, για παράδειγμα, οι πιο επιτελικές εργασίες εκτελούνται απο ρομπότ, ενώ για τους χειρώνακτες απομένουν οι άχαρες αγγαρείες, κι αυτές προσωρινά. Ένα άλλο παράγωγο είναι ότι απειλούν και θέσεις που κατείχαν μεσαία στρώματα επαγγελματιών, όπως και θέσεις της λεγόμενης εργατικής αριστοκρατίας. Και αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι χαμένες θέσεις δεν αναπληρώνονται απο νέες, λόγω του οτι το συσσωρευμένο κεφάλαιο δεν επενδύεται με ρυθμούς περασμένων, πιο αισιόδοξων για το κεφάλαιο εποχών, δημιουργεί ανησυχίες

Συνεχίζεται
[Στο επόμενο θα γίνει αναφορά στην κίνηση της Toyota στο, αποτίθεται, αντίθετο ρεύμα του δρόμου προς την αυτοματοποίηση].