Fight or Flight

Σημείωμα για την έκθεση Fight or Flight

Του Μιχάλη Φλυτζάνη

Πριν μερικά χρόνια, ο Αντώνης κι εγώ βρεθήκαμε στο Brighton  της Αγγλίας  για λίγες μέρες. Θυμάμαι μια μέρα που, ενώ περπατούσαμε σε μια παραλία, απρόοπτα χρειάστηκε να φύγω αφήνοντάς τον εκεί. Επιστρέφοντας μετά από ώρες, τον είδα στο ίδιο σχεδόν σημείο, απορροφημένο από μια δραστηριότητα που έμοιαζε με διαλογισμό… Διάλεγε βότσαλα. Περιεργαζόταν το ένα μετά το άλλο, σαν να ήταν φετίχ, πριν το αποθέσει  εκεί που το βρήκε.

Μ' εντυπωσίασε γιατί, πίσω από αυτό, διέκρινα τον βαθύ σεβασμό που δείχνει ο Αντώνης σ’ αυτό που προσπαθεί η φύση  να μας πει όταν την αγγίζουμε με σκοπό να επέμβουμε πάνω της παραγωγικά ή και δημιουργικά. Τα βότσαλα ηταν προπλάσματα γλυπτών, τα όποια ποτέ δεν θα αντέγραφε, αλλά θα συνιστούσαν εμπλουτισμό του τρόπου με τον όποιο αναλαμβάνεται τη φύση να μορφοποιείται - κάτι που, στην ουσία, περιέχει  και τον τρόπο με τον όποιο ο ίδιος λειτουργεί  εικαστικά:  Μιλά η φύση με όχημα το σώμα του. Την πέτρα την λατρεύει. Αδεικνύει τα στοιχεία της απ’ αυτήν με τον δικό του  τρόπο, διαβάζοντας το σχήμα της,  τα χρώματά  και τις υφές της. Την μορφοποιεί συνήθως αυτοσχεδιάζοντας  με τρόπο που θυμίζει μουσική Jazz.  Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι συγκερασμός αυτού που μορφικά προϋπάρχει στην πέτρα (αντί να της επιβάλει  ένα εγκεφαλικό  κι  εξωγενές σχέδιο) κι αυτού που γεννιέται μέσα από το παιχνίδι του με το υλικό του, πράγμα που υπονοεί ότι  το υλικό ως ένα βαθμό  υπαγορεύει την μορφοποίησή του, που δεν είναι προκαθορισμένη. Η δουλειά ετσι γίνεται ιεροτελεστία, το έργο εκπλήρωση ευχής - ένα όνειρο - θυμίζοντας μας πως η φύση δεν είναι  κατ’ ανάγκη  άγρια…

Σε μια παρόμοια διαδικασία είχα εμπλακεί κι εγώ, δουλεύοντας ή παίζοντας σε δυο διαστάσεις, όπου μετέφερα στο χαρτί φόρμες κι υφές που διάβαζα παρατηρώντας  βότσαλα στην ίδια περιοχή… Όταν αργότερα του έδειξα τα σχέδια, παρατήρησε πως «οι φόρμες διατηρούν έντονα γλυπτικό χαρακτήρα». Σε μια από τις επισκέψεις του στο σπίτι μου στην Ικάρια,  με παρότρυνε να δουλέψω σε πέτρα. Αποτέλεσμα αυτής της απόπειρας είναι τα κομμάτια που δείχνω εδώ, μετά από προσκληση του Αντώνη να εκθέσω  μαζί του. Μια δουλειά που στο σύνολο της θεωρώ σπουδή..  

Το θέμα της έκθεσης 

Ο τίτλος «Fight or Flight”, [μάχη ή φυγή] εκφραζει αρχικά μια συνομιλία μας. Εκείνο το καιρό ο Αντώνης έφτιαχνε κυρίως πουλιά. Η πτήση του πουλιού φέρει ποικίλα νοήματα. Το πλέον εμφανές είναι η αναζήτηση της ελευθερίας (που, παρεμπιπτόντως. ο Αντώνης κι εγώ θεωρούμε ότι βρίσκεται στον αντίποδα μιας  ηθικής ασυδοσίας, και τέτοιας σαν αυτή που τυραννά τις μέρες και τον τόπο μας). Ένα από τα νοήματα της πτήσης είναι το φευγιό – η αποφυγή της μάχης μ’ έναν ισχυρότερο αντίπαλο... Ζούμε σε μιαν εποχή ανελέητης επίθεσης  των ισχυρών κατά των αδυνάμων, των εκμεταλλευτών κατά των εκμεταλλευόμενων, κι είναι τόσο κυνικά  βίαια αυτή η επίθεση που αφήνει  άναυδα τα θύματα της, φαινομενικά σε θέση αναπηρίας. Τα «Αρχέγονα Όπλα» ήρθαν σαν μια χειρονομία μου (με αρκετή δόση αυτο -ειρωνείας),  που ριζώνει στην επιθυμία να δοθεί η εναλλακτική του «φευγιού»  απάντηση   σ’ αυτό που βιώνουμε ως συστηματική κακοποίησή μας.  Εκφράζει μιαν ανάγκη να κρατήσουμε κάτι στο χέρι μας για να αμυνθούμε…  Συνάμα, αναιρώντας το απαγορευτικό  επίγραμμα σε εκθεσιακούς χώρους  που λέει «μην αγγίζετε τα εκθέματα», και καλώντας την επισκέπτρια ή τον επισκέπτη να δοκιμάσει να κρατήσει ένα «όπλο», προκαλεί πρακτικά την τέχνη να γίνει κάτι άλλο από αντικείμενο επιθυμίας, αισθητικής ενατένισης,  ή απλά προϊόν με ανταλλακτική αξία...

Ο πρωτογονισμός του «όπλου» αυτού, υποθέτω, αντανακλά  την  γενικότερη αταβιστική οπισθοδρόμηση προς την αγριότητα στην όποια μας σέρνει το τέρας που, κατέχοντας το κεφάλαιο, κατέχει και την τεχνολογική  αιχμή  του δόρατος που στρέφει στοχεύοντας κι αφήνοντας σημάδια στο σώμα και την ψυχή μας…