Από το 15ο στο 19ο: Εμπλουτισμός ή Αναθεώρηση;

 

Σύντροφοι,
Ενα προγραμματικό συνέδριο είναι σταθμός στην ιστορία κάθε ΚΚ διότι το Πρόγραμμα - μαζί βεβαίως με το Καταστατικό - χαράσσουν τα βασικά όρια του Κόμματος. Προσδιορίζουν το σκληρό πυρήνα της ιδεολογικοπολιτικής του ταυτότητας και συγκροτούν το μίνιμουμ συμφωνίας μεταξύ των μελών του. Επομένως, αλλάζοντας Πρόγραμμα είναι ζωτικό να αναρωτηθούμε κατά πόσο αλλάζουμε ταυτότητα ως κόμμα. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να αντιπαραβάλλουμε το προσχέδιο προγράμματος (εφεξής Προσχέδιο) που τίθεται προς ψήφιση στο 19ο Συνέδριο προς το ισχύον Πρόγραμμα (εφεξής Πρόγραμμα)¹ που ψηφίστηκε από το 15ο Συνέδριο.
Τόσο το Πρόγραμμα όσο και το Προσχέδιο προσδιορίζουν την εποχή μας ως εποχή περάσματος στο σοσιαλισμό και αναδεικνύουν ως τελικό σκοπό του κόμματος την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Αμφότερα προδικάζουν το χαρακτήρα της επανάστασης ως σοσιαλιστικό και εντοπίζουν στο ίδιο περίπου σύνολο κοινωνικών δυνάμεων την κινητήρια δύναμη αυτής της αλλαγής. Κάπου εδώ φαίνεται να τελειώνουν οι ομοιότητες και να ξεκινούν ορισμένες αγεφύρωτες διαφορές.
Στο πρόγραμμα ο σύγχρονος καπιταλισμός ορίζεται ως κρατικομονοπωλιακός (σελ.11) ενώ στο Προσχέδιο ως μονοπωλιακός (θέση 62)², παράλληλα το τελευταίο καινοφανώς διακηρύσσει πως ο ελληνικός καπιταλισμός «βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξής του» (θ. 72). Στο Πρόγραμμα η θέση της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα προσδιορίζεται ως ενδιάμεση και εξαρτημένη (σελ. 19), ενώ στο προσχέδιο ως ενδιάμεση με εξαρτήσεις (θ. 5), ενώ επίσης γίνεται λόγος για αλληλεξάρτηση των οικονομιών (θ. 71)³. Στο Πρόγραμμα η στρατηγική για τη συγκέντρωση δυνάμεων για την επαναστατική αλλαγή είναι το αντιιμπεριαλιστικό - αντιμονοπωλιακό - δημοκρατικό μέτωπο (ΑΑΔΜ) (σελ. 25 ), ενώ στο Προσχέδιο το εργατικό-λαϊκό μέτωπο (ΕΛΜ) (θ. 60 κα) που συγκροτείται σε αντιμονοπωλιακή - αντικαπιταλιστική βάση.
Επισημαίνω επιγραμματικά τις παραπάνω πολύ ουσιώδεις διαφορές, λόγω έλλειψης χώρου και καλώ κάθε σύντροφο να διερευνήσει και να αναλογιστεί τη σημασία τους. Θα σταθώ σε αυτό που θεωρώ το κύριο ζήτημα στρατηγικής.
Το ΑΑΔΜ στοιχίζει δυνάμεις σε ΑΑΔ κατεύθυνση και με προσδιορισμένους τους βασικούς στόχους πάλης (11 σημεία που προσδιορίζει το Πρόγραμμα σελ. 32 - 38), οι οποίοι δεν απαιτούν τη συμφωνία με το σοσιαλισμό. Η συσπείρωση και η κλιμάκωση του αγώνα στη βάση αυτών των στόχων υπηρετούν την άμεση ανακούφιση του λαού ταυτόχρονα με τη συγκέντρωση δυνάμεων που θα διεκδικήσει την εξουσία. Είναι βασικό πως η βάση συσπείρωσης δεν περιλαμβάνει αναγκαστικά τη συμφωνία με το σοσιαλισμό, παρόλο που ανοίγει δρόμο για αυτόν.
Το ΕΛΜ από την άλλη, έχει «αντιμονοπωλιακό - αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό» (θ. 62), το οποίο σημαίνει πως η βάση συσπείρωσης περιλαμβάνει αναγκαστικά τη συμφωνία με το σοσιαλισμό, θέση η οποία εκτός του ότι βρίσκεται σε σύγκρουση με το ισχύον πρόγραμμα, αντιφάσκει με τις βασικές παραδοχές του μαρξισμού - λενινισμού. Αν η μόνη αντικαπιταλιστική δύναμη σε μια κοινωνία είναι η εργατική τάξη (κατά τη Μ-Λ θεωρία), τότε η βάση της συμμαχίας της με άλλες κοινωνικές δυνάμεις δεν μπορεί να είναι αντικαπιταλιστική, διότι τότε θα σήμαινε πως υπάρχουν και άλλες αντικαπιταλιστικές δυνάμεις⁴ πλην του προλεταριάτου. Είναι επίσης ασυνεπής με την Ιστορία του κόμματος.
Οι διαφορές δεν είναι λεκτικές. Συνιστούν αναθεώρηση της προγραμματικής μας αντίληψης και στροφή στη στρατηγική μας. Εχουν να κάνουν με το κομβικό πολιτικό ζήτημα: σε τι γραμμή πάλης συσπειρώνουμε. Αν συσπειρώνουμε στη βάση της συμφωνίας με το σοσιαλισμό ή στη βάση ΑΑΔ στόχων που οδηγούν στο σοσιαλισμό. Πρόκειται για αλλαγές που διαπερνούν την πολιτική μας πρακτική τα τελευταία χρόνια κατά παραβίαση του ισχύοντος προγράμματος και κατά συνέπεια κατά παραβίαση της καταστατικής λειτουργίας του κόμματος. Ο καθένας μας μπορεί να αποτιμήσει τα αποτελέσματά τους ως προς την επιρροή του κόμματος στις μάζες, τόσο στον προσωπικό του χώρο ευθύνης όσο και σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο. Δικαιολογία για αυτά τα αποτελέσματα, ιδιαίτερα εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης, δεν μπορεί να είναι πως οι μάζες είναι ακόμα ανώριμες, πολύ απλά γιατί αυτό μπορεί να δικαιολογεί τα πάντα, κάθε λάθος, κάθε ανεπάρκεια.
Πρόκειται για μεταβολές που αλλάζουν την ταυτότητα του κόμματος και δεν μπορεί για αυτό να αποτελεί δικαιολογία ότι άλλαξαν οι συνθήκες. Οι συνθήκες αλλάζουν κάθε μέρα, αλλά όταν αλλάζουν με τρόπο που έχουμε προβλέψει (επικείμενη καπιταλιστική κρίση, ρόλος ΕΕ κ.α.), δεν μπορεί αυτό να συνιστά εφαλτήριο για να αλλάξουμε την αντίληψή και την πρακτική μας. Ο καθένας μας πρέπει να αναρωτηθεί για την πολιτική ταυτότητα που θέλει να έχει το κόμμα. με γνώμονα και την προσωπική του κομματική ιστορία. Για παράδειγμα, οι σύντροφοι της δικής μου γενιάς θα πρέπει να αναρωτηθούν αν ήταν οπορτουνιστές ή ρεφορμιστές στα τέλη της δεκαετίας του '90 και τις αρχές του '00 όταν έδιναν μάχη στα πανεπιστήμια υπερασπίζοντας το ΑΑΔΜ ενάντια στις κατηγορίες των αριστερίστικων ομάδων ότι αποτελεί στάδιο ή υποχώρηση από το σοσιαλισμό. Αντίστοιχα, κάθε γενιά πρέπει να τοποθετηθεί με γνώμονα την ιστορία της. Η μνήμη δεν μπορεί να έχει κοντά πόδια για τους κομμουνιστές.
Τη στιγμή που τα λαϊκά στρώματα στην ελληνική κοινωνία οδηγούνται στον αφανισμό, την ίδια ώρα που η εργατική τάξη, οι φτωχοί αγρότες και αυτοαπασχολούμενοι, οι γυναίκες, η νεολαία, οι προοδευτικοί διανοούμενοι είτε δε βρίσκουν πολιτική διέξοδο είτε στοιχίζονται πίσω από τον ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, ας αναρωτηθούμε τι κόμμα θέλουμε. Ας αναρωτηθούμε επίσης, αν με αυτήν την πρακτική μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει το κόμμα όπως το ξέραμε. Σήμερα παρά ποτέ η άγνοια δε συγχωρείται και η ολιγωρία πληρώνεται, οι καιροί ου μενετοί.
1. Στην αποτίμηση του Προσχεδίου θα συμπεριλάβω και τις Θέσεις του συνεδρίου καθώς παρουσιάζονται από την ΚΕ ως ενιαίο κείμενο.
2. Ο ίδιος ο Λένιν κάνει λόγο ήδη από την εποχή του για πέρασμα από τον μονοπωλιακό στον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό. Βλ. π.χ. Λένιν, Απαντα, τ. 14, σελ.
3. Η θεωρία αυτή έχει διατυπωθεί ήδη από το 18ο Συνέδριο, κατά παράβαση του Προγράμματος και χωρίς έρεισμα στη λενινιστική ανάλυση για τον Ιμπεριαλισμό. Βλ. Λένιν, Απαντα τ. 27.
4. Βλ. Θ. 62, όπου γίνεται λόγο για αντικαπιταλιστικές κοινωνικές δυνάμεις.

Θοδωρής Δημητράκος
ΚΟΒ 5ου Διαμερίσματος Πειραιά