Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017

Αν είχα τύχη...




Παίζουνε τάβλι. Φωνασκούν. Ο ένας θα πει «Έφτασ' η σκύλα τον λαγό»...
Κι ο άλλος σκούζει «γκαντεμιά», και βρίζει με θυμό το ζάρι
Μέσα ή έξω απ' τον καφενέ, ζητούν από τον θείο αρωγό
Να φέρει τύχη, μα είν' άστατη αυτή, και δεν τους κάνει χάρη

Έτσι κι εγώ, στέκω σε σταυροδρόμι, σε καταστολή
Πήζει ο γύψος. Πάω μπροστά; Και πίσω ποιούς θα αφήσω;
Και τι να βρώ καλύτερο από την μίζερη μα οικία μου βολή;
Αν είχα τύχη θα 'χα δίλημμα; Πρέπει ένα λαχείο να κερδίσω...

Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2017

Το «ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών» ως υπεκφυγή στο σήμερα


"The word theatre comes from the Greeks. It means the seeing place It is the place people come to see the truth about life and the social situation.“
 Stella Adler


Το «ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών» ως υπεκφυγή στο σήμερα

Του Θανάση Αλεξίου


Νομίζω πως σε όλους/ες αρέσει η ποίηση αν έχουν μάλιστα έναν κάπως ισορροπημένο βίο και δεν διαλύονται στις μυλόπετρες της επιβίωσης, της ανεργίας και της εξαθλίωσης. Κοντολογίς στην πεζότητα της καθημερινότητας. Εξάλλου ήταν ο ίδιος ο Μαρξ που περιγράφοντας την αταξική κοινωνία έβλεπε (στρεφόμενος κατά των εξαναγκασμών του καπιταλιστικού καταμερισμού εργασίας)  τους ανθρώπους το πρωί ως κυνηγούς, το μεσημέρι ως ψαράδες και το βράδυ ως κριτικούς τέχνης. Αν είχαν έτσι τα πράγματα νομίζω πως όλοι θα άφηναν την «πεζότητα» προς χάριν της τέχνης και της ποίησης, πόσο μάλλον όταν όλοι οι άνθρωποι είναι με τον τρόπο τους και στη δουλειά τους δημιουργοί (ποιητές). Μέχρι τότε όμως υπάρχει δρόμος. Υπάρχει η υπαρκτή «πεζή» πραγματικότητα, η υπέρβαση της οποίας προϋποθέτει μια λειτουργική αυτονομία με θέση και δεσμεύσεις και όχι μια αυτονομία φετιχ.
Αν οι ποιητές αναστοχάζονται για λογαριασμό της κοινωνίας, έρχονται να εκφράσουν επίσης τα αδιέξοδα, τις αντιφάσεις αλλά και τα ξέφωτα που μέλλει να φανούν. Έρχονται να εκφράσουν επίσης και εκείνες τις στιγμές, «όπου θα πραγματώνεται το αληθινό», όπως το προφήτευε ο Γερμανός ποιητής Χέλντερλιν. Όμως, όπως η συνείδηση, το νόημα, οι αντιλήψεις κ.ο.κ.,  έτσι και η ποίηση ως μια μορφή κοινωνικής συνείδησης παράγεται κοινωνικά. Αυτό σημαίνει πως οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψη, όπως το έχει θέσει ο M. Μπαχτίν, τον χρονότοπο παραγωγής του λογοτεχνικού έργου. Να έχουμε δηλαδή στο μυαλό μας, αν μιλούμε λόγου χάρη για το μυθιστόρημα Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου, τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αυτό παράχθηκε, γράφτηκε, πόσο μάλλον όταν στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, είναι η ίδια η συνείδηση και η ψυχολογία του ήρωα που γίνεται αφηγηματικό μέσον. Επομένως ο συγγραφέας αναδεικνύει τη βιωμένη αίσθηση των πραγμάτων, όπως την έζησαν τα υποκείμενα και ο ίδιος με εξάρσεις, παλινδρομήσεις και αναλαμπές. Με αυτή την έννοια πρόκειται για μυθοπλασία και όχι για ιστορικό κείμενο.
Αντιλαμβάνεται ο καθένας πως η αυθαίρετη απομόνωση του μυθιστορήματος  από τον χρονότοπο παραγωγής τους, δηλαδή η αποσιώπηση του κοινωνικού και ιστορικού συγκείμενου, δημιουργεί την εντύπωση πως η βιωμένη αίσθηση του συγγραφέα, δεν είναι συγκυριακή (ιστορική), αλλά διϊστορική (διαχρονική). Σαν να πρόκειται δηλαδή για μια αίσθηση που δημιουργείται παντού και πάντα, έξω από το χρόνο και το χώρο παραγωγής ενός έργου, έξω από την ιστορία (Δεκέμβρης ΄44, εξορία στο Ελ Ντάμπα, υποχώρηση Δημοκρατικού Στρατού, ξερονήσια, εκτελέσεις). Συνεπώς η «καταγγελία», -απόρροια ίσως και ενός «ασκητικού αναρχισμού» που διέπει τη βιογραφία του συγγραφέα-, όλων των εξουσιών και ιερατείων, που μπορεί να βγαίνει από την ανάγνωση του Κιβωτίου (ως να πρόκειται για ιστορικό κείμενο) γίνεται εντελώς αυθαίρετη όταν προβάλλεται ως κεντρική ιδέα στη σημερινή πραγματικότητα, «διευκολύνοντας» τον καθένα/μία στις ιδεολογικές, πρωτίστως όμως  στις πολιτικές του υπεκφυγές. 
Επομένως η θέση του Άρη Αλεξάνδρου «ανήκω στο ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών» που, επ’ ευκαιρία της θεατρικής διασκευής του Κιβωτίου (Studio Μαυρομιχάλη), αναπαράγεται σωρηδόν σήμερα χωρίς την  ιστορικότητά της, συνιστά περισσότερο εργαλειοποίηση ώστε να δικαιολογηθούν «πεζές» και απολιτίκ επιλογές.  Εξάλλου  ο ίδιος  ο συγγραφέας συμμετείχε με το αντίστοιχο τίμημα στους κοινωνικούς αγώνες της εποχής του. Επίσης ας ληφθεί υπόψη ότι ο ίδιος, ίσως και για να συμμετάσχει ενεργητικότερα (και κριτικά) στα πράγματα, άφησε την ποίηση για να στραφεί από τις αρχές του ‘70 και μετά, στη πεζογραφία. Παράγωγο αυτής της στροφής είναι και η ολοκλήρωση του Κιβωτίου.
*****
*O Θανάσης Αλεξίου είναι καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Image borrowed from here

Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2017

Ναρκισσισμός και Εξουσία


Caravaggio, Narcissus at the Source


Το πρώτο που θα πρέπει να διευκρινιστεί εδώ είναι πως το σημείωμα αυτό γράφτηκε περισσότερο με «ψυχαγωγικό» σκοπό, παρά με «επιστημονικό».

Θέλω  να προσδιορίσω κάποια χαρακτηριστικά της ψυχολογίας του διαχειριστή της εξουσίας, γενικά του αστού πολιτικού, ο οποίος, κουμαντάροντας σαν καραβοκύρης  το πλοίο που ανήκει στον  καπιταλίστα, (δηλαδή σαν στέλεχος μίας κυβερνητικής κλίκας, ή σαν μανδαρίνος γραφειοκράτης, ή, τέλος πάντων, σαν παρατρεχάμενος στους διαδρόμους της εξουσίας), θεωρεί την θέση περιωπής που κατέχει απόδειξη της υπεροχής του σαν άνθρωπος, ενώ ο ίδιος μπορεί να συνιστά κάτι ελάχιστα περισσότερο από μια ανθρωποειδή μορφή κόπρανου...

Μπορεί αυτό το ανθρωποειδές, σαν τύπος, να έχει  κάποια κοινά χαρακτηριστικά της ψυχολογίας με αυτά του κατόχου της εξουσίας - και ως κάτοχο εξουσίας εννοώ τον κεφαλαιοκράτη, που κι αυτός παρομοίως, έχοντας αποκτήσει χρήμα ή κεφάλαιο (δηλαδή την υλική δύναμη που μετατρέπεται σε κατοχή εξουσίας) θεωρεί την κατοχή αυτή, μα και τα κατεχόμενά του, απόδειξη της υπεροχής του σαν άνθρωπος, ενώ ο ίδιος μπορεί να συνιστά κάτι ελάχιστα περισσότερο από μιαν ανθρωποειδή μορφή παρασίτου... 

Μπορεί οι δύο  να μοιάζουν,  ωστόσο πιστεύω πως ο κεφαλαιοκράτης είναι περισσότερο υγιής, από τον διαχειριστή της εξουσίας του. Για αυτό κι ο πρώτος δεν έχει σε μεγάλη εκτίμηση τον δεύτερο, παρότι δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτόν. Όσο για τον δεύτερο, αυτός δεν έχει σε εκτίμηση κανέναν, άλλον από τον εαυτό του... 

Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου 2017

Ο Αλέξανδρος στην Ουκρανία;



Είδες αν πέρασε απ' την πιάτσα ο «μέγας στρατηλάτης»
ο Αλέξανδρος, αρπάζοντας την ευκαιρία απ' τα μαλλιά
Να μάθει βιωματικά  σαν πωλητής της σάρκας  ή πελάτης;
Όχι; Καλά· είναι γνωστό! Την έχει μάθει ήδη τη δουλειά...

Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2017

Εκστρατεία χωρις φόβο θεού κι ελπίδα





Παραθέτω από τον Ριζοσπάστη της Κυριακής το τελευταίο μέρος του άρθρου με τίτλο, Με σχέδιο και επιμονή για την οργάνωση της πάλης του λαού [Ολόκληρο το κείμενο εδώ] κάνοντας ένα σχόλιο στο τέλος.

***

Εκστρατεία φόβου και εμπόριο ελπίδας

Η κυβέρνηση, για λογαριασμό των επιχειρηματικών ομίλων στην Ελλάδα, είναι πρωταγωνίστρια και όχι θεατής στο τσάκισμα των εργατικών - λαϊκών δικαιωμάτων. Μοιράζεται με το κεφάλαιο και τους άλλους θεσμούς του «κουαρτέτου» το στόχο της καπιταλιστικής ανάκαμψης και στη βάση αυτή είναι έτοιμη να κάνει ό,τι χρειαστεί, στο μέτρο που δεν εξαντλείται αμετάκλητα η ικανότητά της να χειραγωγεί το λαό και να ενσωματώνει αποτελεσματικά τη δυσαρέσκειά του.
Γι' αυτό προσπαθεί να ελιχθεί. Αλλοτε παρουσιάζοντας σκηνικό ρήξης με τους εταίρους και δανειστές, άλλοτε διαχωρίζοντας το ΔΝΤ από την ΕΕ και χρεώνοντας στο Ταμείο τα σκληρά αντιλαϊκά μέτρα. Η πραγματικότητα βέβαια είναι τελείως διαφορετική. Πράγματι ΕΕ και ΔΝΤ εκφράζουν ανταγωνιστικά συμφέροντα ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικά κέντρα και καπιταλιστικά κράτη, τα βρίσκουν όμως στο τσάκισμα του ελληνικού και των άλλων λαών.
Οσο κι αν η κυβέρνηση ζητάει χώρο και χρόνο να ελιχθεί απέναντι στη λαϊκή δυσαρέσκεια, σε καμιά περίπτωση δεν αμφισβητεί την αναγκαιότητα να προχωρήσουν γρήγορα και πλήρως οι μεταρρυθμίσεις που θα τονώσουν την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου και θα επαυξήσουν τις προϋποθέσεις για ανάκαμψη. Αυτή είναι η βάση της μεταξύ τους συμφωνίας, που σφραγίστηκε την Παρασκευή στις Βρυξέλλες, ανεξάρτητα από το πώς θα επιχειρήσει τώρα να την ολοκληρώσει και να την υλοποιήσει η κυβέρνηση, εντείνοντας την εκστρατεία του φόβου, από τη μια, και το εμπόριο της ελπίδας, από την άλλη.
Σε κάθε περίπτωση, οι ανταγωνισμοί και οι αντιθέσεις στο εσωτερικό των ιμπεριαλιστικών κέντρων και μεταξύ τους, που επεκτείνονται πολύ πιο πέρα από τα ζητήματα της διαχείρισης του κρατικού χρέους στην Ελλάδα, ένα πράγμα δείχνουν: Οτι η αστική τάξη δεν είναι ενιαία, δεν είναι άτρωτη. Οτι αυτό που σήμερα φαίνεται ακίνητο, αύριο μπορεί να αλλάξει ραγδαία. Η συζήτηση που εντείνεται για την αναμόρφωση της ΕΕ, τα σενάρια για τις αλυσιδωτές αντιδράσεις από την πολιτική της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ στην οικονομία και στους διακρατικούς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, θα ήταν αδιανόητα πριν από μερικά χρόνια, πολύ περισσότερο πριν από την καπιταλιστική κρίση.
Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι το εργατικό - λαϊκό κίνημα, στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη, με συντονισμένα χτυπήματα και συνολική αντεπίθεση να αξιοποιήσει τα ρήγματα και τις αντιθέσεις, να αξιοποιήσει τις φυγόκεντρες τάσεις μέσα στις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες για την αποδυνάμωσή τους. Να συνδέσει την πάλη για αποδέσμευση από την ΕΕ με την πάλη για συνολική ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, την εργατική εξουσία, με βάση την κοινωνική ιδιοκτησία, τον κεντρικό σχεδιασμό, την ανάπτυξη σε όφελος του λαού.
***

Red Rock Views: 

Είναι αλήθεια ότι κυβέρνηση, που δουλεύει «για λογαριασμό των επιχειρηματικών ομίλων στην Ελλάδα, είναι πρωταγωνίστρια και όχι θεατής στο τσάκισμα των εργατικών - λαϊκών δικαιωμάτων»
Κι είναι επίσης γεγονός ότι «Μοιράζεται με το κεφάλαιο και τους άλλους θεσμούς του "κουαρτέτου"» τον ίδιο στόχο. Αν και πιο ακριβές θα ήταν να ειπωθεί ότι λειτουργεί σαν σιχαμερό ανδρείκελο και άβουλο εργαλείο στα χέρια των πατρώνων της... Διότι το να λέμε «μοιράζεται» έναν θεμελιώδη στόχο, μπορεί και να υπονοεί ότι υπάρχει ισοτιμία μεταξύ των δύο συμβαλλομένων. Ενώ η σχέση της κυβέρνησης με τους ,«θεσμούς» είναι σχέση πόρνης (σώματι τε και ψυχή) με νταβατζή. Το ουσιώδες όμως δεν είναι η «ανάκαμψη». Δεν μπορεί να είναι. Ο βασικός στόχος είναι αφενός η καταληστευση του λαού με σκοπό τη ικανοποίηση του χρηματιστικού κεφαλαίου πρώτιστα και το δέσιμό του χειροπόδαρα για γενεές πληρώνοντας με αίμα κι ιδρώτα ένα  χρέος που του φόρτωσαν με βία, και αφετέρου η αφαίμαξη της χώρας από οτιδήποτε κατέχει ως πλουτοπαραγωγική δυνατότητα... Η οικονομική ανάκαμψη της χώρας, και με καπιταλιστικούς όρους εννοούμενη, έρχεται σαν δευτερεύουσα επιθυμία που δεν είναι καν στόχος... Αν αυτή η «ανάκαμψη» ήταν ο βασικός στόχος τους η πολιτική που θα ασκούσαν θα ήταν διαφορετική... Το μεγάλο κεφάλαιο, και δη το χρηματιστικό, δεν χάνει και μέσα σ' αυτές τις συνθήκες καταστροφής του παραγωγικού ιστού της χώρας, και η πολιτική των ανδρείκελων του μεγάλου κεφαλαίου δεν αλλάζει αυτή τη συνθήκη...  


Το να λέμε πως έχουν «στόχο την ανάκαμψη», αντί να καθιστά αυταπάτη την «ελπίδα» της δίνει περιθώριο να «πεθάνει τελευταία».
Στο ότι ο βασικός στόχος της κυβέρνησης είναι η «ανάκαμψη» (άσχετα αν δεν την ονομάζει καπιταλιστική) συμφωνεί κι ο Τσίπρας, όπως κι όλο το σκυλολόι πολιτικών ηγεσιών διαφόρων χρωμάτων. Όλοι για ανάκαμψη μιλάνε, "δουλεύοντάς" μας, κι ανάκαμψη δεν φαίνεται. Το ίδιο (έστω και με παραλλαγή) θα λέμε κι εμείς; 

Αφού είναι ψέμα...


Πέμπτη 2 Φεβρουαρίου 2017

ελεημοσύνη




Αφού με νύχια και με δόντια έδωσες τη μάχη
Τώρα μή λες χωρίς ασπίδα πίσω δεν γυρίζεις
Έχασες. Αλλά μην κυρτώνεις και την ράχη...
Έτσι το πόλεμο δεν τον κερδίζεις

Μου λες «κουράστηκα δεν είμαι για ταλαιπωρία...»
Μα όταν στον  ίδιο λερωμένο καναπέ ξαπλώνεις
Και περιμένεις άλλους να σου γράψουν ιστορία -
Για ελεημοσύνη την παλάμη σου θ' απλώνεις