red rock views: Τόποι Εξορίας

Κυριακή 19 Αυγούστου 2012

Τόποι Εξορίας - Ικαρία

Με αφορμή την σημερινή εκδήλωση στο Μουντέ, Ράχες, ΙΚΑΡΙΑ, στις 12 το μεσημέρι - εκδήλωση μνήμης και φόρου τιμής στους μεγάλους ήρωες της εποποιίας της εθνικής αντίστασης και μάρτυρες που κατέληξαν στο χώμα δολοφονημένοι, σε κολαστήρια, φυλακές, και τόπους εξορίας.

Δεν τους θυμόμαστε και δεν τους τιμούμε μόνο, δεν εκφράζουμε απλά την περηφάνια μας για τις ιστορικές καταβολές μας, για τους πολιτικούς και βιολογικούς πρόγονους μας που ήξεραν όχι μόνο να στέκονται όρθιοι και αξιοπρεπείς μπροστα σ’ έναν αντίπαλο που τους ήθελε σκλάβους, αλλά και να μάχονται, αλλά και δηλώνουμε με την παρουσία μας την απόφαση μας να προσπαθήσουμε (δύσκολο να το καταφέρουμε) να σταθούμε στο ύψος τους. (red rock views)

Τόποι Εξορίας - Ικαρία (απο Κόκκινο Φάκελο)

Πολιτικοί εξόριστοι στα Θέρμα πλένουν τα ρούχα τους στο ποτάμι

Ένα από τα πάμπολλα νησιά εξορίας της ελληνικής αριστεράς την περίοδο 1938 - 1954, ήταν και η Ικαρία. Η Ικαρία βραχώδης και απομακρυσμένη γεωγραφικά από τον ηπειρωτικό κορμό, επιλέχθηκε ως κατάλληλη για να φυλακίσει την πρωτοπορία του 20ου αιώνα. Παρ' όλα αυτά η Ικαρία, απο΄τελεσε κάτι διαφορετικό από έναν απλό τόπο εξορίας. Η Ικαρία ως νησί, αγκάλιασε την κατατρεγμένη αριστερά και την περιέθαλψε με όποιο καλύτερο τρόπο ο ζεστός λαός της μπόρεσε να προσφέρει.

Στην Ικαρία δεν υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης εξόριστων όπως σε άλλες περιοχές. Οι εξόριστοι έφθαναν στο νησί με πολεμικά πλοία, που ξεφόρτωναν το "φορτίο" των αμπαριών τους σε μικρά καΐκια ντόπιων ψαράδων του Εύδηλου ή του Αγίου Κήρυκου. Από εκεί η χωροφυλακή αναλάμβανε την συγκέντρωση των εξόριστων, την καταλογογράφησή τους και την αποστολή τους σε διάφορα χωριά όπου θα παρέμεναν. Πολλά χωριά του νησιού φιλοξένησαν πολιτικούς κρατούμενους, χωριά όπως οι Ράχες, το Γυαλισκάρι, ο Αρμενιστής και ο Νάς, και σε όλα τα χωριά οι πολιτικοί εξόριστοι βρήκαν την φιλοξενία και την ζεστασιά του καριώτικου λαού να τους περιθάλψει. Όπως προαναφέραμε στρατόπεδα δεν είχε το νησί οπότε οι εξόριστοι καλούνταν να κατασκευάσουν μόνοι τους τα σπίτια τους. Οι κάτοικοι βλέποντας τα σοβαρά προβλήματα των εξόριστων τους περιέθαλψαν και τους φιλοξένησαν στα σπίτια τους. Οι εξόριστοι με την σειρά τους βοηθούσαν κι εκείνοι όπως μπορούσαν τους ανθρώπους του νησιού. Εργάζονταν κοντά τους στα ζώα και τα κτήματα, οργάνωναν θεατρικές παραστάσεις και τους δίδασκαν τις αρχές του σοσιαλισμού και της κοινωνικής δικαιοσύνης σε κρυφά αχτίφ και συζητήσεις.

Με τον καιρό στην Ικαρία, οργανώθηκε η ζωή των πολιτικών εξόριστων και συστάθηκαν οι πρώτες ΟΣΠΕ (Ομάδες Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων), με σκοπό την εξασφάλιση της διαβίωσης τόσο των παλαιών εξόριστων όσο και των νεότερων που κατέφθαναν στο νησί. Κάθε Ομάδα Συμβίωσης, που τη συγκροτούσαν οι πολιτικοί εξόριστοι του κάθε χωριού, είχε το γραφείο της που την καθοδηγούσε και ευθυνόταν για όλες τις δραστηριότητες, δίνοντας βάρος στον τομέα των σχέσεών τους με τους ντόπιους. Πρωταρχικό τους μέλημα ήταν ο σεβασμός απέναντί τους, στα υπάρχοντά τους, στα λίγα κτήματά τους και στην βοήθεια που αυτοί τους παρείχαν. Από τη μεριά τους οι κάτοικοι του νησιού έγιναν δέκτες, αλλά και συνεργάτες σε μια έντονη και πρωτοφανή για το νησί ανάπτυξη, σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας, όπως τόνισε ο Δημ. Σέρβος. Σε πολλά χωριά «ανέβηκαν» θεατρικές παραστάσεις, οργανώθηκαν διαλέξεις με πολιτιστικά και ιστορικά θέματα. Στον Εύδηλο λειτούργησε για πρώτη φορά, με ευθύνη των εξόριστων, νοσοκομείο, που είχε ακόμα και νευρολογική κλινική. Κάθε εξόριστος δήλωνε την ιδιότητά του, ώστε να αξιοποιείται σε ανάλογο τομέα. Από τον προσανατολισμό των εξόριστων δεν απουσίαζε ούτε η έκδοση εντύπων, στην πλειοψηφία τους χειρόγραφων. Εκδίδονταν εφημερίδες όπως ο "Αλύγιστος" της ΟΣΠΕ Ραχών και η "Σπίθα" της ΟΣΠΕ Αη Δημήτρη.

Μεγάλη ήταν η προσφορά των κατοίκων του νησιού και απέναντι στους ξυλοδαρμούς και τα βασανιστήρια της χωροφυλακής. Για παράδειγμα σύσσωμο το πλήθος των κατοίκων του Αγίου Δημητρίου έσπευσε να διαμαρτυρηθεί στην χωροφυλακή για τον αναίτιο και συστηματικό ξυλοδαρμό των εξορίστων που διαμαρτύρονταν για την κατακράτηση του ταχυδρομίου. Πολλοί ήταν και οι Ικαριώτες μετανάστες που έστελναν χρήματα απο το εξοτερικό για τους εξόριστους του νησιού...

Την περίοδο 1947-1948 υπολογίζεται ότι στην Ικαρία βρίσκονταν 15.000 πολιτικοί εξόριστοι, όταν ο ντόπιος πληθυσμός ήταν γύρω στις 11.000. Οι πολιτικοί κρατούμενοι έφταναν στο νησί χωρίς να γνωρίζουν τον προορισμό τους, χωρίς να υπάρχει γι' αυτούς εξασφαλισμένη στέγη ή κάποια ελάχιστα εφόδια.

Μαρτυρίες της αλληλεγγύης

Απόσπασμα του κ Λομβαρδά σε εκδήλωση της ΠΕΑΕΑ Ικαρίας

"Στον Ξυλοσύρτη βρίσκεται ο μοναδικός νερόμυλος της Ικαρίας με δύο καμάρες. Τον έχτισαν εξόριστοι. Στο Χρυσόστομο οι εξόριστοι έφτιαξαν το μόλο, στο δρόμο δίπλα στο γιαλό. Στο Μαυράντο επισκεύασαν τις πλύστρες. Στην Αράτουσα, ειδικοί μαστόροι κατάφεραν να φέρουν νερό στην κεντρική πλατεία. Στις Ράχες επισκεύασαν το δρόμο προς τον Αρμενιστή. Εξόριστος γεωπόνος, από τον Πόντο, ήταν εκείνος που έμαθε τους ντόπιους να καλλιεργούν πατάτες με νέα μέθοδο. Ηταν πολλοί οι εξόριστοι καθηγητές, οι δάσκαλοι που βοήθησαν τα παιδιά στο σχολείο. Που δίδαξαν μαθητές σε απομακρυσμένες περιοχές που δεν είχαν πρόσβαση σε σχολεία. Που στήριξαν πολλούς μαθητές στην προετοιμασία τους για το πανεπιστήμιο. Η ομιλία του δικηγόρου Γ. Λομβαρδά, κατοίκου του νησιού, που εκείνη την εποχή είχε μόλις τελειώσει το γυμνάσιο, ήταν γεμάτη από «ίχνη» των πολιτικών κρατουμένων στον τόπο που τους δέχτηκε με τόση ζεστασιά. Νωρίτερα, είχε παραθέσει την εξής προσωπική του εμπειρία: Οταν στα 1947 ο πατέρας του ήταν εξόριστος, δεν υπήρχαν χέρια στην οικογένεια για να μαζέψουν τις ελιές. «Ούτε τα Χριστούγεννα δε θα τελειώσουμε», είπε ένα βράδυ στη γιαγιά του. «Την άλλη μέρα, είχαμε τέσσερις τενεκέδες λάδι...», αφού η γιαγιά είχε θέσει το ζήτημα στο χωριό κι αφού ντόπιοι και εξόριστοι είχαν σπεύσει να βοηθήσουν..."