Αίμα στην Αγορά Πλατίνας

 Α μέρος
 

Το θυσιαστήριο πάνω στο οποίο πάνω απο 40 εργάτες σφαγιάστηκαν στην Ν. Αφρική ήταν η εταιρία Λόνμιν, η τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο παραγωγός πλατίνας.  

Η Λόνμιν είχε προβλήματα το 2009 τα οποία άρχισε να λύνει το 2010 όταν δήλωσε   237 έκατ. δολάρια κέρδη προ φόρων για το οικονομικό έτος μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου, σε σύγκριση με ζημίες της τάξης των 111 έκατ. δολ. το 2009. Ο «τζίρος» αυξήθηκε κατά 49% στο 1.59 δισεκατομμύριο δολάρια. Η Λόνμιν πούλησε 706.000 ουγκιές εκλεπτυσμένης πλατίνας στο οικονομικό έτος 2010 σε σύγκριση με 682.955 ουγκιές του προηγούμενου έτους. Μάλιστα για το 2010 ο όμιλος συνέστησε και μια πληρωμή των 15 σεντ ανά μετοχή και ξεκίνησε νέα μερισματική πολιτική.

Στο ευρύτερο σχήμα πραγμάτων, σύμφωνα με το «Platinum 2012», (Johnson Matthey) η μικτή ζήτηση πλατίνας αυξήθηκε κατά 2% το 2011 σε 8,1 εκατομμύρια. Οι προμήθειες αυξήθηκαν στο τετραετές ρεκόρ  6,48 εκατομμυρίων ουγκιών, ενώ η ανακύκλωση αυξήθηκε σε 2,05 εκατομμύρια ουγκιές. Υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για πλατίνα που πιέζει τις τρέχουσες τιμές σε πάνω από 2000 δολ ανά ουγκιά, σχεδόν διπλάσια από την τιμή του χρυσού.

Κατά διεθνείς αναλυτές, εάν οι ελλείψεις ενέργειας στη Νότια Αφρική (η οποία παρέχει το 80% της πλατίνας στον κόσμο) δεν έχουν επίδραση στα ορυχεία, οι τιμές αναμένεται να χτυπήσουν νέα ύψη. Ένας κύριος λόγος για τον οποίο οι τιμές είναι τόσο υψηλές είναι ότι η αυτοκινητοβιομηχανία χρησιμοποιεί πλατίνα για τους καταλυτικούς μετατροπείς αυτοκίνητων, διατηρώντας την ζήτηση σε υψηλά επίπεδα.

Επιπλέον,  οι τιμές της πλατίνας θα μπορούσαν να αυξηθούν το 2013, καθώς οι αγορές απορροφούν την περιορισμένη προσφορά από τον μεγάλο παραγωγό της Νότιας Αφρικής. Πλην όμως, απο τους ίδιους κύκλους αναλυτών μαθαίνουμε ότι στη Νότια Αφρική, με το 80% της παγκόσμιας προσφοράς πλατίνας, εμπόδιο της ανάπτυξης της παραγωγής  οι παραγωγοί θεωρούν κυρίως την ανάπτυξη της συνδικαλιστικής δράσης και εν μέρει την επιβολή μέτρων ασφάλειας απο την κυβέρνηση τον τελευταίο χρόνο, συνθήκες που δημιουργούν αβεβαιότητες...

Επιπρόσθετα, η παρωχημένη τεχνολογία παραγωγικού εξοπλισμού, σε μικρότερα συνήθως ορυχεία, ανεβάζει το κόστος παραγωγής και παρακινεί κάποιους κύκλους να ζητούν το κλείσιμο μεταλλείων για να μειωθεί η προσφορά ώστε η αγορά να «ισορροπηθεί». Οι τιμές του χρυσού, ως ανταγωνιστικό μέταλλο, θα μπορούσαν επίσης να αναρριχηθούν κατά 5 % σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα, μέχρι το Δεκέμβριο.

Είναι προφανές: η Λόνμιν είναι φορέας τεράστιων συμφερόντων που παίζονται και διακυβεύονται με φόντο την ένταση των εργασιακών σχέσεων, συμφέροντα που αφορούν μεν την ίδια πρώτιστα, αλλά καθόλου λιγότερο αφορούν την οικονομία της Ν. Αφρικής και ολόκληρη την παγκόσμια αγορά πλατίνας.
 ----------

Λίγο πριν την σφαγή των 34 εργατών, και με  κύρια έγνοια τους το γίγνεσθαι στην αγορά πλατίνας, τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων με έντονη προσοχή παρακολουθούσαν τις εξελίξεις στο ορυχείο της περιοχή Μαρικάνα (ναυαρχίδα της Λόνμιν), 60 χλμ βορειοδυτικά του Γιοχάνεσβεργκ. Στις 15 Αυγούστου 2012, απο σχεδόν σύσσωμα τα πρακτορεία ειδήσεων, στις πληροφορίες σχετικά με το ξεδίπλωμα εργατικών κινητοποιήσεων, κυριαρχούσαν δυο μοτίβα:  το ένα ήταν ότι οι χιλιάδες απεργών μεταλλωρύχων ήταν οπλισμένοι με μαχαίρια και ραβδιά και είχαν παραταχθεί γύρω απο το ορυχείο της Λονμιν, έτοιμοι να συγκρουστούν με την αστυνομία. Δηλαδή ότι αναμέναμε μια σίγουρη αιματηρή σύγκρουση. Το δεύτερο μοτίβο έδινε έμφαση στις «ενδο-φατριακές μάχες» μεταξύ των δυο συνδικάτων - απ' την μια η Εθνική Ένωσης Ανθρακωρύχων (NUM), η οποία πρόσκειται προς το κυβερνόν Αφρικάνικο Εθνικό Κονγκρέσσο (ΑΝC), κι απ' την αλλη τo νεότερο Συνδικάτου Ανθρακωρύχων και Ένωση Κατασκευαστικής (AMCU). Το δεύτερο ζητούσε σχεδόν τριπλασιασμό του μισθού, πράγμα που το πρώτο θεωρούσε μη-ρεαλιστικό. Σημειωτέον ότι οι , κατά τον διεθνή τύπο, "ενδο-φατριακές" μάχες είχαν ήδη στοιχίσει την ζωή 10 ανθρώπων (8 εργαζόμενοι και δυο αστυνομικοί). Κανένα φως όμως δεν δινόταν για τις συγκεκριμένες περιστάσεις κατά τις οποίες έγιναν αυτοί οι φόνοι.  

 εικονα απο Daily Telegraph

Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα δυο αυτά «μοτίβα» αποτέλεσαν για τα αστικά μέσα την εξήγηση και τον λόγο της σφαγής. Ωστόσο, πίσω απο αυτά δεν μπορεί να κρυφτεί το γεγονός ότι το εμπλεκόμενο στην παραγωγή πλατίνας κεφαλαιο έπαιζε ενεργό ρόλο με σκοπό την αποσόβηση μιας κατάστασης που θα έβαζε σε δοκιμασία την ανοδική κερδοφορία του. Φαίνεται ότι λειτούργησαν οι γνωστοί αλλά καθόλου φανεροί τρόποι χειραγώγησης του κινήματος των μεταλλωρύχων με σκοπό την διάσπαση του (το «διαίρει και βασίλευε») και τον αποπροσανατολισμό του. Αυτό που έγινε γνωστό και φανερό ήταν ότι η τιμή της πλατίνας αυξήθηκε κατά 2% την Τρίτη, ενώ οι μετοχές της Λόνμιν μειώθηκαν στο Λονδίνο και στο Γιοχάνεσμπουργκ. Σχεδόν αμέσως η Λόνμιν εξασφάλισε μια δικαστική απόφαση που υποχρέωνε τους μεταλλωρύχους να επιστρέψουν στην δουλειά η άλλως θα απολυθούν. Η απεργία κηρύχτηκε παράνομη και η μηχανή καταστολής παρατάχτηκε για επίθεση.

Στις 16, Αυγούστου, οι διαπραγματεύσεις είχαν καταρρεύσει. Tο AMCU που υποστηρίζεται απο την πλειοψηφία των απεργών προειδοποίησε οτι θα χυθεί αίμα αν επέμβει η αστυνομία. Απο ένα τηλεβόα, μέσω επευφημιών των απεργών, ακούστηκε το "Εμείς δεν πάμε πουθενά» και «αν είναι ανάγκη, είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε εδώ».
 

Η απάντηση της πανοπλίας του κεφαλαίου ήταν σφαγή χωρίς έλεος, με την αστυνομία να ανοίγει πυρ με αυτόματα όπλα κατά 3.000 εργατών, δολοφονώντας εν ψυχρώ 34 μεταλλωρύχους. Είναι σχεδόν περιττό να ειπωθεί ότι αυτοί που κτύπησαν τους εργάτες (κι εδώ δεν εννοούμε μόνο τους αστυνομικούς) δεν αναγνωρίζουν το δικαίωμα τους να επιλέξουν τον τρόπο με τον οποίο θα υπερασπιστούν και θα περιφρουρήσουν την απεργία τους, γενικά να επιλέξουν μορφές πάλης για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Δεν αναγνωρίζουν ότι «η εργατική τάξη έχει δικαίωμα, ιερή υποχρέωση να υπερασπίζεται τον αγώνα της, να τον περιφρουρεί από τις επιθέσεις των ταξικών της αντιπάλων» (rizospastis). Ομως, ακόμα και με τα δικά τους κριτήρια να το δει κανείς, είναι ξεκάθαρο και σίγουρο ότι δεν ήταν όλοι οι απεργοί «οπλισμένοι». Και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι τα πυρά της αστυνομίας ήταν εστιασμένα αποκλειστικά σε αυτούς που, κατά την αστυνομία, «οπλοφορούσαν». Απο την άλλη είναι απόλυτα σίγουρο ότι αν δεν εμπλεκόταν η αστυνομία δεν θα είχε συμβεί αυτό που παρουσιάζουν σαν μοιραίο κι αναπόφευκτο.     

Πριν και αμέσως μετά την σφαγή η Λόνμιν πρόσταξε τους απεργούς μεταλλωρύχους να επιστρέψουν στην εργασία τους από την επόμενη βάρδια τους, ή θα αντιμετώπιζαν άμεση απόλυση. Την επόμενη της σφαγής (Πέμπτη, 17 Αυγούστου) έκανε καθαρό ότι, λόγω των πρώτων έξι ημερών της απεργίας, κατέστη "απίθανο" να πετύχει το ετήσιο στόχο της για παραγωγή 750.000 ουγκιών «εμπορεύσιμης πλατίνας». Με δεδομένα τα χρέη της εταιρίας, σύμφωνα με τους αναλυτές της Liberum Capital (απο άρθρο στην Τelegraph), η Λόνμιν πιθανόν να χρειαστεί  μια εισροή μετρητών της τάξης του  1 δισ. δολάρια μέσα στο επόμενο έτος, και θεωρείται αμφίβολο ότι θα αποφύγει να παραβιάσει τις ρήτρες του χρέους της. Αυτά όλα δηλώνονταν την ώρα που το χυμένο αίμα δεν είχε ακόμα στεγνώσει και εκατοντάδες συγγενείς των θυμάτων δεν είχαν την δυνατότητα να εξακριβώσουν ποιοι είχαν σκοτωθεί και ποιοι ήταν τραυματίες.  Πιθανόν να ακουστεί κυνικό το σχόλιο «ο καθένας με τον πόνο του και το κεφάλαιο με τον δικό του...»

Την Παρασκευή 17 του Αυγούστου 2012 η Αστυνομία της Νότιας Αφρικής παραδέχθηκε ότι τα όργανα της είχαν χτυπήσει θανάσιμα απεργούς, προβάλλοντας την δικαιολογία ότι έδρασαν «εν αμύνει ». Η δε Εθνική Ένωση Ανθρακωρύχων (NUM) μέσω του γραμματέα της Frans Baleni  έριξε ευθύνη για την τραγωδία στο «αντίπαλο» Συνδικάτο (AMCU), διότι, κατά τον ίδιο, έθετε μη ρεαλιστικά αιτήματα, οργανώνοντας παράνομη δράση.

Παρά την σφαγή απο το κράτος και τις απειλές απο την Λόνμιν, οι απεργοί στάθηκαν ακόμα πιο αποφασισμένοι να συνεχίσουν την απεργία. Εν τω μεταξύ η Κυβέρνηση κήρυξε μια εβδομάδα εθνικού πένθους, εν μέσω κατακραυγής απο τα λαϊκά στρώματα, διέταξε διεξαγωγή έρευνας για τις συνθήκες που οδήγησαν στην τραγωδία και έστειλε νουθεσίες στην Λόνμιν να μην υλοποιήσει τις απειλές της. Η τελευταία, μέσω το Simon Scott, οικονομικού διευθυντή της, πήρε ένα πιο «συμφιλιωτικό» τόνο και ανακοίνωσε πρόθεση να βελτιώσει τις κοινότητες γύρω από τα ορυχεία (το ερώτημα είναι, γιατί δεν το έχει κάνει ήδη;) και να εργαστεί για την βελτίωση των εργασιακών σχέσεων (το ερώτημα είναι, πως όταν οι μέτοχοι της εταιρίας παίζουν με εκατομμύρια κι οι εργάτες της δουλεύουν σε εξοντωτικές συνθήκες με μεροκάματα αθλιότητας;). Το «καρότο» όμως σε σχέση με το «ραβδί» που χρησιμοποιήθηκε ήταν λιγότερο απο  ανεπαρκές και οι προσπάθειες να πείσουν τους απεργούς δεν ευδοκίμησαν. Έτσι, τώρα πάλι εκφράζονται  φόβοι και ακούγονται κασσάνδρειες ρήσεις ότι δεν έχουμε δει ακόμα το τέλος της βίας.

Σε μια άλλη διάσταση, οι φόβοι για μείωση της προσφοράς του πολύτιμου μέταλλου στην Αγορά, και πριν ακόμα αυτό γίνει αισθητό, ώθησαν σε άνοδο την τιμή του μέχρι 10,5 % στο τελευταίο δεκαπενθήμερο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ζημιώνονται οι παραγωγοί και κερδίζουν οι διακινητές του εμπορεύματος και οι χρηματιστές, καθώς το χρήμα ρέει απο καπιταλιστή σε καπιταλιστή. 

Μια πολύ πικρή  αλήθεια που τείνει να πιέζεται κάτω και σε βάθος, απο το συνειδητό στο ασυνείδητο, είναι ότι για να ρέει το χρήμα είναι αδύνατον να μην ρέει το αίμα. Και το αίμα που ρέει έχει ταξική ταυτότητα - είναι αίμα εργατών. 

M. Γαλαντόμος                                                                    29/8/2012

***********************

Στο επόμενο, οι πολιτικές διαστάσεις

 Image on top from National Geographic