Σκεφτόμενος Φωναχτά - για την επικοινωνία (με αφορμή μια συγκέντρωση του ΚΚΕ)

Το περασμένο Σάββατο βρέθηκα σε μια συγκέντρωση του ΚΚΕ στον Εύδηλο  Ικαρίας. Μπροστά σε μια γεμάτη πλατεία, μίλησε ο Νίκος Σοφιανός τον οποίο άκουσα για πρώτη φορά (να μιλάει ζωντανά όχι μέσω ηλεκτρονικής οθόνης). Ήταν μια έξοχη ομιλία, αψεγάδιαστη!

Πέραν του μεστού, χωρίς ρητορικά φτιασίδια, άμεσου λόγου, που αν τον άκουγε κάποιος προσεκτικά και χωρίς προκατάληψη και κακή θέληση θα έχανε κάθε ένσταση να στηρίξει το κόμμα εκλογικά και όχι μόνο, πέραν αυτού, με εντυπωσίασε ένα ύφος κι ένα ήθος, ευανάγνωστο στον χώρο ανάμεσα και πίσω απο τα λόγια του ομιλητή, που το μοιραζόταν με τον κόσμο στην πλατεία και επέκεινα. Το ύφος και το ήθος του πιο φωτισμένου και χειραφετημένου τμήματος της εργατικής τάξης.

Το κόμμα είναι ο εγκέφαλος της εργατικής τάξης, κι αν ποτέ φανταστείς το αφάνταστο, να πάψει αυτός ο εγκέφαλος να λειτουργεί, να πάψει κι η καρδιά να κτυπά με την ίδια συνέπεια, η εργατική τάξη θα πέσει «κλινικά νεκρή» - το σώμα της μπορεί να παραμείνει ζωντανό (γιατί χωρίς αυτήν όχι μόνο «γρανάζι δεν γυρνά», αλλά δεν υπάρχει άλλο απο το τίποτε), ο εγκέφαλος της θα είναι ανύπαρκτος. Θα μετατραπεί σε μια οντότητα κάτω απο το επίπεδο του υποζυγίου. Χωρίς αυτόν τον εγκέφαλο να λειτουργεί, χωρις κομμουνιστές η απανθροποποίηση, η αποκτήνωση του ανθρώπου είναι η στερνή κι αναπόφευκτη κατηφόρα που θα διανύσουμε. Το ζήτημα είναι πως θα το καταλάβει αυτό η εργατική τάξη πριν την ρίξουν σε κώμα.

Σκέφτηκα λοιπόν πάλι για την επικοινωνία.

Είναι λίγο γνωστό ότι απο το πρώτο τέταρτο του περασμένου αιώνα, επιφανείς ψυχαναλυτές μετανάστευσαν στην Αμερική  όπου σύντομα το κεφάλαιο τους προσέλαβε να αναπτύξουν το ισχυρότερο ιδεολογικό όπλο του: τη διαφήμιση και την αντιστήριξη του καταναλωτισμού μέσω αυτής. Η ψυχανάλυση, αντί να υγιάνει το μέσο άτομο απο νευρώσεις βρήκε μια εφαρμογή στον αντίποδα της θεραπείας, στην συστηματική κοινωνική νεύρωση που προκαλεί η διαφήμιση, η οποία δεν περιορίζεται στην διευκόλυνση της κατανάλωσης του προϊόντος στο τι καταναλώνεται αλλά και στο πως. Κατά συνέπεια, υπαγορεύοντας ένα γενικότερο τρόπο κατανάλωσης, υπαγορεύει ένα τρόπο ζωής και μια φιλοσοφία απόλυτα ενσωματωμένη στον τρόπο που λειτουργεί ο καπιταλισμός.

Μετά τους πρώτους θεμελιώδεις λίθους, η διαφήμιση έγινε επιστήμη, τεχνολογία, αυτούσια οικονομική μονάδα, σύστημα, μόδα, προπαγάνδα, ιδεολογία, εν ολίγοις  αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας μας. Φυσικό ήταν να μπει άμεσα και στην πολιτική. Το στήσιμο του πολιτικού θεάτρου, αρχίζοντας απο τις ΗΠΑ με σύντομη εξάπλωση στον υπόλοιπο κόσμο, η προπαγάνδα των αστικών κομμάτων και, κυρίως, ο τρόπος που αυτή κοινωνικοποιείται (απο παραγωγή σε κατανάλωση), είναι μια  συνεχής διαφημιστική καμπάνια. Στον κόρο αυτής της καμπάνιας βρίσκεται η δημιουργία εντυπώσεων, βρίσκεται το παιχνίδι με την επιθυμία και με το αντίθετο της (ανηδονία) – το παιχνίδι με τους φόβους και τις ελπίδες. Η «αισθητοποίηση της πολιτικής», στην οποία αναφέρθηκε Ο Βαλτερ Μπενιαμίν, δεν είναι πλέον γνώρισμα κύρια της φασιστικής εκδοχής του καπιταλισμού, και στο «δημοκρατικό» σχήμα του σήμανε την αντικατάσταση της σκέψης απο το  συναίσθημα . 

Η συζήτηση για τον τρόπο που επικοινωνούν τα αστικά κόμματα μπορεί να επεκταθεί και χρήζει επεκτάσεων. Προς το παρόν, εδώ περιορίζομαι να πω το αυτονόητο: οι κομμουνιστές δεν μπορούν να παίξουν το ίδιο παιχνίδι με όρους διαφήμισης και show business,  άρα αυτοαποκλείονται απο αυτό το ροντέο και καλά κάνουν. Τολμώ να κάνω τον εξής αφορισμό: σε οποιαδήποτε τραπέζι, με ίσους όρους, το κόμμα θα μπορούσε με επάρκεια να πείσει και να κερδίσει την συζήτηση, με μόνο σύμμαχο του την πείρα και την λογική της τάξης του και την αφοσίωση του στην αλήθεια. Αυτό όμως με μια βασική προϋπόθεση: ότι αυτοί που παρακολουθούν την συζήτηση δεν έχουν προκατάληψη εναντίον του. Το κόμμα δεν μπορεί να τα βάλει με όλο τον τεράστιο μηχανισμό παραγωγής ιδεολογίας μέσα στον οποίο οι πληρωμένοι επαγγελματίες προπαγανδιστές αποτελούν μόνο μια μικρή δύναμη η οποία δύναμη απο μόνη της θα ήταν ανεπαρκής και ανίκανη να δημιουργήσει την ηγεμονεύουσα ιδεολογία. Κι αυτό γιατί η κυρίαρχη ιδεολογία έχει το χαρακτηριστικό ότι αναπαράγεται αυτόματα σε διαστάσεις, σε διατεταγμένες  του εποικοδομήματος που εκτείνονται πολύ πιο πέρα απο την εμβέλεια της μισθωμένης προπαγάνδας του συστήματος.

Ο λαός αναπαράγεται, αναπαράγοντας τις πολιτικές δεισιδαιμονίες του. Σε μεγάλο βαθμό, η αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας λειτουργεί «στον αυτόματο πιλότο». Η κληρονομημένη ιδεολογία, αυτή που κατεβαίνει απο γενιά σε γενιά, μέσω καταβολών απο την οικογένεια, το στενό κοινωνικό περιβάλλον, απο τον μικροαστερισμό των προσωπικών σχέσεων, αυτό που γίνεται δεκτό σαν παραδοχή της καθεστηκυίας τάξης πριν το άτομο μάθει να αμφισβητεί, κι ακομα, πριν ενισχυθεί με την συστηματική, πολυεπίπεδη προπαγάνδα του καθεστώτος, αυτο φαίνεται να είναι το πλέον ανθεκτικό σε οποιαδήποτε πρόκληση. Αν δεν ήταν έτσι, η δουλειά των κομμουνιστών θα ήταν πολύ πιο εύκολη. Το πρόβλημα λοιπόν δεν έγκειται κυρίως στο τι και πως επικοινωνεί το ΚΚΕ αλλά στο κατά πόσο αυτοί στους οποίους απευθύνεται μπορούν να λάβουν το μήνυμα. Όταν σου λεει, «η Αλέκα είναι έτσι, ή γιατί η Αλέκα να τα λεει έτσι κι όχι αλλιώς...» συχνά εννοεί ότι είναι τόσο προκατειλημμένος που ούτε τα πρόσωπα του κόμματος δεν θέλει να βλέπει και να ακούει. Όταν σου ενίσταται «μα το ΚΚΕ έτσι... και το ΚΚΕ αλλιώς...» πολλάκις είναι γιατί η εχθρότητα του έχει γίνει κερί στ’ αυτιά του κι ιστός αράχνης στα μάτια του. 

Τι να κάνει το κόμμα; Παρότι δεν μπορεί να ακολουθήσει τους αστούς στο παλκοσένικο τους, ούτε και όλα τα εργαλεία τους να χρησιμοποιήσει,  είναι σημαντικότατο να τα μελετάει με την μέγιστη προσοχή, αναλογιζόμενο τι, πως και για ποιο σκοπό, ει δυνατόν, επιλεκτικά να τα χρησιμοποιεί.

Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να κάνουμε χρήση και των δικών τους όπλων με τον δικό μας τρόπο, γιατί αλλιώς είμαστε καταδικασμένοι.

Σίγουρα . Δεν μπορεί να κάνει διαφήμιση αντί για πολιτική. Γιατί; Γιατί είναι δεμένο σαν Προμηθέας σε βράχο. Κι ο βράχος είναι η αλήθεια.

Το διαζύγιο των κομμουνιστών απο την αλήθεια δεν μπορεί πραγματωθεί χωρίς την αλλαγή της φύσης των.