Άφησε το νερό να κυλάει...

Βαδίζοντας σ' ένα μονοπάτι προς το κτήμα ενός φίλου, όπου κανονίσαμε να βρεθούμε από κοντά για λίγο, περνώ δίπλα από μια στέρνα. Την θυμάμαι από πιτσιρικάς, όταν εγώ με τον φίλο μου κόβαμε φύλλα από κολοκάσι, τα τυλίγαμε σε κωνικό σχήμα και το χρησιμοποιούσαμε σαν κούπα για να πιούμε νερό απ' αυτήν την στέρνα.  Το νερό ήταν πεντακάθαρο, καθώς ανανεωνόταν από μια πηγή κάτω απ' την επιφάνειά του στη στέρνα, κι η υπερχείλιση του έρεε σ' ένα μικρό ρυάκι που κατέληγε στον ποταμό. Εμείς δεν κάναμε κάτι διαφορετικό απ' αυτό που έκαναν ο παππούδες μας  κι ο προπάππους των πατεράδων τους. Τώρα, κι έχοντας διανύσει απόσταση μιας γενιάς από τότε, από το μειωμένο νερό που έχει απομείνει στη στέρνα θα δίσταζε να πιει και νερόφιδο.

Ή Ικαρία έχει νερό σε αφθονία, ιδιαίτερα στην βόρεια πλευρά της και στην περιοχή των Ραχών, όπου κατοικώ. Σ' ένα άλλο, ιδανικότερο καθεστώς, το νερό της θα ήταν επαρκές για να τροφοδοτήσει κι άλλα νησιά στο Αιγαίο που πάσχουν από λειψυδρία. Εκατομμύρια τόνοι νερό καταλήγουν στην θάλασσα κάθε χρόνο. Επιπρόσθετα, λόγω περιβαλλοντικής ζημιάς και αλλαγής των κλιματικών συνθηκών, οι ραγδαίες βροχοπτώσεις, παρασέρνοντας το χώμα, εντείνουν την ερημοποίηση του νησιού, ή οποία καλύπτει σχεδόν τη μισή επιφάνειά του. Φυσικά, το νερό λιγοστεύει...

Θα ακουγόταν οξύμωρο να πω ότι "νερό έχουμε ακόμα, και τόσο που όχι σπάνια απειλεί να μας παρασύρει στο ρεύμα του, μα συχνά νερό δεν έχουμε να πιούμε". Αίφνης σήμερα, μαζί με μια διακοπή του ρεύματος, κόπηκε και ή παροχή του νερού. Το πρώτο μπορεί να  προκαλέσει το δεύτερο, αλλά αυτή τη φορά δεν είχε σχέση το ένα με τ' άλλο.

Αναντίρρητα, ή δημοτική αρχή, αιρετοί και υπάλληλοι, κάνουν περισσότερο από φιλότιμες προσπάθειες να λύσουν προβλήματα της ύδρευσης - οι σημερινοί αιρετοί πολύ περισσότερο απ' τους προηγούμενους (που αναλώνονταν σε αντικομουνιστική μικρο-προπαγάνδα και απολογία για το χάλι μας). Οι κομμουνιστές σύμβουλοι, ελλείψει επαρκούς προσωπικού, σηκώνουν τα μανίκια για να κάνουν και χειρωνακτική δουλειά, διαθέτοντας χρόνο και κόπο χωρίς πληρωμή! Θαύματα δεν συμβαίνουν, όμως, και μόνο με καλή θέληση λίγα μπορούν να γίνουν. Ο σημερινός δήμος, για όλη την Ικαρία, χρηματοδοτείται με μικρότερο ποσό απ' εκείνο που έπαιρνε μόνο ένας απ' τους τρεις δήμους πριν την " Καλλικρατική" μεταρρύθμιση.

Το δίκτυο είναι απαρχαιωμένο. Λεφτά δεν υπάρχουν, όχι για την αντικατάστασή του, ή ανανέωση εξοπλισμού, μα συχνά ούτε για στοιχειώδεις επισκευές του δικτύου. Ούτε και για τις τακτικές εξετάσεις που αφορούν την ποσιμότητά του. Έτσι, οι Καριώτες "εξελίχτηκαν" τώρα - πίνουν "μπουκαλίσιο νερό".

Έρχεται στο νου μου ένα άρθρο του ο Giorgio Agamben [1]στο οποίο γράφει:

"Μολονότι γνωρίζουμε ότι σύντομα [σ σ. το νερό] θα εκλείψει από μεγάλο μέρος του πλανήτη, καμία χώρα δεν εφαρμόζει κάποια σοβαρή πολιτική αποφυγής της κατασπατάλησής του. Από την άλλη, βλέπουμε να αναπτύσσονται και να πολλαπλασιάζονται, σε όλον τον κόσμο, τεχνικές και εργοστάσια επεξεργασίας μολυσμένων υδάτων –μια τεράστια αγορά εν τω γίγνεσθαι" 

Ο Agamben, στο ίδιο κείμενο διερευνά τον τρόπο με τον οποίο η εξελίσσεται η έννοια  και η πρακτική της  ασφάλειας του Κράτους (ή οποία αφορά και την επάρκεια πόρων και πηγών για τα προς το ζειν) αναδεικνύοντας συνέπειες αυτής της διαδικασίας στην δημοκρατία, στην κοινωνική ζωή και στην φύση. Αποκαλύπτει την σχέση του φιλελευθερισμού με μια  "αντιστροφή" του τρόπου με τον οποίο το κράτος χειρίζεται την ασφάλεια. Συνοπτικά μεταφέροντας την παρατήρησή του, ισχυρίζεται πως ενώ, σε κάποια φάση ή τόπο, το κράτος έπαιρνε μέτρα προληπτικά για να αποφύγει κοινωνικές ταραχές (π χ. αποθήκευση σιτηρών για ν' αποφύγει συνέπειες σε τυχούσα κακή σοδειά), εγκατέλειψε αυτή την πρακτική κι άρχισε να αντιμετωπίζει τα αποτελέσματα του προβλήματος αντί να μεριμνά για την αποφυγή του.  Αυτό ήταν ή οικονομικότερη λύση και συσχετίστηκε με την άνοδο του «Laisser faire».

Λέει: "Οφείλουμε να υπολογίσουμε την φιλοσοφική εμβέλεια αυτής της αντιστροφής, καθώς ανατρέπει την παραδοσιακή ιεραρχική σχέση ανάμεσα στα αίτια και τα αποτελέσματα : αφού είναι μάταιο ή, εν πάση περιπτώσει, δαπανηρό να διαχειριστούμε τις αιτίες, είναι πιο ωφέλιμο και πιο σίγουρο να διαχειριστούμε τα αποτελέσματα. Η σπουδαιότητα αυτού του αξιώματος δεν είναι αμελητέα : διέπει τις κοινωνίες μας, από την οικονομία έως την οικολογία, από την εξωτερική και την αμυντική πολιτική έως τα μέτρα εσωτερικής ασφαλείας και την αστυνομία. Επίσης, μας επιτρέπει να αντιληφθούμε τη διαφορετικά μυστηριώδη σύγκλιση μεταξύ ενός απόλυτου φιλελευθερισμού στην οικονομία και ενός δίχως προηγούμενο ελέγχου εν ονόματι της ασφάλειας".

Θα πρόσθετα εδώ ότι η ασφάλεια δεν αφορά την προστασία αντικειμένων, εν γένει και αφηρημένα, αλλά, πολύ συγκεκριμένα, την ιδιοκτησία και την κυριότητα στα πράγματα και τις διαδικασίες μέσω των οποίων αυτές κατοχυρώνονται (ένα ζήτημα που θα με απασχολήσει σε επόμενο σημείωμα).

Ή σημαντικότητα της θέσης του Agamben, εντούτοις,  είναι ότι προσφέρει φως στην σχέση μεταξύ του φιλελευθερισμού και της ασφάλειας,  με αντίκτυπο και στο χώρο της οικολογίας.

Ή "μεταμοντέρνα" εκδοχή της σχέσης αυτής φαίνεται στην εφαρμογή της με την μορφή του νεοφιλελευθερισμού. Το «Laisser faire», [που σημαίνει, περίπου, "άφησέ το νερό να κυλάει... κι όπου πάει"] θεσμοθετείται και εμφανίζεται με ασφαλιστικές δικλείδες που απαγορεύουν οτιδήποτε τείνει να εναντιωθεί σ' αυτό, ακόμα και σαν σκέψη, που περιορίζουν τις ήδη κολοβές   ελευθερίες και δικαιώματα της αστικής δημοκρατίας, με αυξανόμενους μηχανισμούς ασφάλειας και ελέγχου του ανθρώπινου παράγοντα, ήτοι φυσική και ψυχική  καταστολή με όλο και πιο αναπτυγμένη τεχνολογία (απτά εργαλεία και μέθοδοι) σε συνδυασμό με  αυξανόμενη ιδεολογική καταστολή. Μα αυτό είναι μόνο μια από τις επιπτώσεις.  Επιπρόσθετα έρχεται και ή συμμόρφωση   του κράτους μέσω χρηματιστικών εκβιασμών που ακολουθούν την οικονομική απονεύρωσή του με λεηλασία της περιουσίας του, καθιστώντας το έρμαιο της χρηματιστικής αγοράς. Με το χρηματιστικό κεφάλαιο να ελέγχει την χρηματοδότηση του κράτους, του επιβάλλεται απ' το ίδιο μια οικονομική πολιτική που οδηγεί σε αυξανόμενη εξαθλίωση του πολίτη και φθορά του ηθικού του, ώστε να μην αντιστέκεται στην απανθρωποποίηση του. Μα πάλι αυτά δεν είναι αρκετά. Έχοντας ήδη υπονομεύσει την ανεξαρτησία του, απειλεί να το αποτελειώσει με ωμή στρατιωτική βία τοπικών πολέμων έτσι ώστε, να διευκολύνεται η ληστεία των πλουτοπαραγωγικών πηγών γενικότερα του πλανήτη, ενώ η κατοχύρωση γεωστρατηγικών θέσεων επαναπροσδιορίζει μια ισορροπία τρόμου σαν εμφανή προετοιμασία για ολοκληρωτικό πόλεμο, παρά την ανυπολόγιστη ζημιά στον πλανήτη και το πολύ πιθανόν τέλος της ζωής όπως την ξέραμε.

Ταυτόχρονα, σε αντίθετη φορά από την αύξηση της ασφάλειας και ελέγχου του ανθρώπου, και της εξωφρενικής σε αγριότητα βίας που του επιφυλάσσει το κράτος αν αντιτεθεί στον ολοκληρωτικό ελέγχο του, αυτό το «Laisser faire» της εποχής μας σημαίνει ελευθερία στην ελίτ που κατέχει μέσα παραγωγής και πλούτο να καταχράται με τρομακτική σπατάλη τις πηγές του πλανήτη.

Ή έσχατη ειρωνεία είναι ότι, έχοντας μαγαρίσει ανεπανόρθωτα  την φύση, ο καπιταλισμός έρχεται τώρα να προσφέρει προϊόντα "απολύμανσης" της βρωμιάς που αφήνει στο διάβα του,  σαν αναγκαία συνθήκη για την ασφαλή επιβίωση μας.

Έχοντας κάνει τα αδύνατα δυνατά για να αποκλείσει την πιθανότητα αποτροπής αυτής της τάσης του, ανοίγει τώρα την προοπτική να μας πουλήσει και σκάφανδρα για να αναπνέουμε στον μολυσμένο απ' το ίδιο το σύστημα βυθό βούρκου όπου πασχίζει να μας βουλιάξει..

Κλεινω, επιστρέφοντας στο σημείο του μονοπατιού δίπλα απ' την στέρνα, απ' όπου ξεκίνησε ή αλυσίδα των παραπάνω συλλογισμών: το να πώ τωρα πως, μ' ένα αμελητέο κλάσμα αυτών που βίαια αρπάζει απ' την ζωή μου  το κεφάλαιο βιάζοντας τη φύση μου, θα μπορούσα να πίνω καθαρό νερό, ακούγεται σαν αφελής ρομαντισμός...

 ❇❇❇

1] Giorgio Agamben, Πώς η εμμονή με την ασφάλεια φιμώνει τη δημοκρατία 

Εικόνα: Les nénuphars [Τα Nούφαρα], Claude Monet 1907.