Καμπή στον Χώρο Εργασίας (β' Μέρος)

[Διαβάστε το προηγούμενό εδώ]


Πρόσφατα, σε Βρετανικά μέσα ενημέρωσης εμφανίστηκε η είδηση ότι ο σούπερσταρ καπιταλίστας και δισεκατομμυριούχος Richard Βranson επιτρέπει στους υπάλληλους της ναυαρχίδας των εταιριών του απεριόριστη ετήσια άδεια, σκοπεύοντας να εφαρμόσει το ίδιο και στις υπόλοιπες, αν στην πορεία φανεί οτι αυτή η πρακτική έχει θετικά αποτελέσματα (το για ποιόν, εννοείται).

Γράφει στο μπλογκ του λοιπόν,

'Το ελαστικό ωράριο έχει επαναστατικοποιήσει το πως, που και πότε όλοι μας κάνουμε τη δουλειά μας. Έτσι, αν το να δουλεύεις εννιά με πέντε δεν εφαρμόζεται πλέον, τότε προς τι οι αυστηρές πολιτικές σε σχέση με την ετήσια άδεια';

Αλλού όμως γράφει 'Επαφίεται στον εργαζόμενο και μόνο να αποφασίσει εάν και πότε αυτός ή αυτή θα φεύγει λίγες ώρες, μια ημέρα, μια εβδομάδα ή ένα μήνα απ' την δουλειά', η προϋπόθεση είναι ότι  θα το κάνει μόνο όταν αισθάνεται  100% άνετα ότι και η ομάδα συνεργατών στην οποία ανήκει δεν υστερεί σε όποιο έργο που έχει χρεωθεί και ότι η απουσία σε καμία περίπτωση δεν θα βλάψει την επιχείρηση - ή, για τον ίδιο λόγο, τη σταδιοδρομία του'

Δεν θα μπορούσε να είναι πιο σαφής και ξεκάθαρος ο   Branson. Η προσφορά περισσότερης 'ελευθερίας' δεν έρχεται άνευ όρων. Εκεί που ο εργαζόμενος καλείται να δει  περισσότερη ελευθερία, ο εργοδότης του απαιτεί ανταλλαγή αυτής της ελευθερίας με μιαν αίσθηση προσωπικής ευθύνης για την ομαλή και αποτελεσματική λειτουργία της εταιρίας, στην οποία πρέπει να αισθάνεται οτι ανήκει, όπως το μέλος μιάς ομάδας της οποίας η επιβίωση εξαρτάται απο τον ίδιο, πλην όμως και η δική του καριέρα και η ζωή εξαρτάται απο αυτήν. Το αντάλλαγμα που ζητά η εταιρία για την παροχή αυτή στον εργαζόμενο είναι να αποκτήσει ενα εταιρικό ήθος του τύπου 'ολοι για ένα (και το "ένας" εδώ σημαίνει "η εταιρία") κι ένας για όλους', απωθώντας βαθιά στο συλλογικό ασυνείδητο την έννοια ταξική εκμετάλλευση.

Μια τέτοια "εργασιακη καινοτομία" είναι ευκολότερα εφαρμόσιμη  σε επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, με οργάνωση της εργασίας χωρίς χαρακτηριστικά Φορντισμού, όπου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ομαδική εργασία (team work) με αποτέλεσμα η συνεισφορά  του ενός  στους στόχους που θέτει η εταιρία στην ομάδα να επηρεάζει την απόδοση της ομάδας. Πρακτικά, το άτομο δεν μπορεί να μην δουλεύει χωρίς οι συνάδελφοί του να επωμίζονται το βάρος της εργασίας που του αντιστοιχεί. Η πίεση να μην λείψει απο τη δουλειά και να " σηκώνει το βάρος του", μεταφερεται απο το αφεντικό στους συναδέλφους. Σε τέτοιες συνθήκες είναι προτιμότερο το μέλος της ομάδας να ξέρει ακριβώς τι ετήσια άδεια του αντιστοιχεί και να την παίρνει από το να παίρνει όση θέλει... φτάνει να μην μειώνεται η ομαδική απόδοση.

 Είναι προφανές, τίποτε δεν εμποδίζει τον εργοδότη να καθορίσει πόσοι δουλεύουν σε μια συγκεκριμένη ομάδα και να καταστήσει την "απεριόριστη άδεια" πρακτικά δώρο άδωρο.

Μερικές γενικότερες πρόχειρες παρατηρήσεις τωρα:


Είναι άξιο προσοχής ότι στην διάσταση της αναπτυγμένης καπιταλιστικής παραγωγής  το κόστος της εργατικής δύναμης προοδευτικά τείνει να μετριέται πλέον κυρίως με βάση την ποσότητα και συχνά την ποιότητα του  προϊόντος που παράγεται και κατά συνέπεια, ο χρόνος που ξοδεύει ο εργάτης στην παραγωγή και, όλο και σε ευρύτερή κλίμακα, ιδιαίτερη στις υπηρεσίες, ο χώρος στον οποίο εργάζεται (πχ στο γραφείο της εταιρίας ή στο σπίτι του) να αποκτά μειονόμενη σημασία.

Κάποιοι μπορεί να θεωρουν  το πνεύμα του Τέιλορ άφαντο, αλλά η αλήθεια είναι οτι έχει στηχειώσει την συχρονη παραγωγή, με μια συνεχή προσπάθεια του κεφαλαίου να  μειώσει στο μηδέν τον μη παραγωγικό χρόνο του εργαζομένου, δηλαδή να μειώσει στο μηδέν την πληρωμή εργατικής δύναμης σε χρόνο που αυτή δεν είναι παραγωγική, αυξάνοντας συνάμα την παραγωγικότητα, σε συνδιασμο με την ταση όλο και περισσότερο και ολοένα και πιο άμεσα το κόστος της εργατικής δύναμης να καθορίζεται με βάση την ποσότητα ενός ποιοτικά προκαθορισμένου παραγόμενου προϊόντος.

Η είσοδος του υπολογιστή η ηλεκτρονική διαδικτύωση στην παραγωγη και η σύνδεση της με το νοικοκυριό επιτρέπει στον καπιταλιστή μια νέα διάταξη της εργασίας σε χώρο και χρόνο.


Η καμπή αυτή, με επιπτώσεις πολλαπλές σε βάση και εποικοδόμημα, αποτελεί πρόκληση στον μαρξισμό, σαν πραξη και σαν θεωρία.