Διάλογος Επίκουρου με Θεόδουλο.

Ο Επίκουρος με τον Θεόδουλο, κάθονται συντροφιά στον κήπο της σχολής που έχει γίνει το σπίτι του πρώτου, το οποίο ο δεύτερος επισκέπτεται όχι για πρώτη, αλλά ίσως για τελευταία φορά. Είναι νωρίς το βράδυ κι ο αττικός ουρανός πάνω τους είναι πεντακάθαρος. Ο Θεόδουλος σηκώνει το πηγούνι του κοιτώντας τον ουρανό και αρχίζει τον διάλογο που ακολουθεί: 


Θεόδουλος: Κάθε φορά που κοιτάζω αυτό το θαυμάσιο ουράνιο στερέωμα νιώθω δέος και συνάμα ευγνωμοσύνη για τον θεό που με αξίωσε να έχω συνείδηση της ύπαρξης μου, έστω και σαν στιγμιαία αναλαμπή μέσα στον απέραντο χωροχρόνο του κόσμου της δημιουργίας του.

Προς τι η σιωπή σου, Επίκουρε;

Επίκουρος: Σκέφτομαι πόσο μυστήρια φαντάζει η αντανάκλαση της απεραντοσύνης του κόσμου σ' αυτήν την απειροελάχιστη αναλαμπή. Μίλησες όμως για την "δημιουργία" του κόσμου, Θεόδουλε. Και σκέφτηκα πως η έννοια της δημιουργίας είναι ένα θεμελιώδες, πρωταρχικό και αυτοπαραγόμενο λάθος στην ανθρώπινη σκέψη. Ίσως το μεγαλύτερο λάθος, αν αυτό θεωρείται ως ο ακρογωνιαίος λίθος στην μονοθεϊστική θρησκεία που έχεις ενστερνιστεί. Φοβάμαι πως δεν υπάρχει δημιουργία, τουλάχιστον με την έννοια που προσάπτεις σ' αυτην.

Θεόδουλος: Μα πώς μπορεί όλα αυτά που τούτη την στιγμή μπορω  να αντιλαμβάνομαι  και να συλλάμβάνω με θαυμασμό, όπως κι εσύ, να υπαρχουν; Θα πρέπει να εχουν εμπεριέλθει στην ύπαρξη που μόνο ένας θεός θα μπορούσε να εμπνευστεί πριν την δημιουργία τους.

Επίκουρος: Η απλούστερη όλων των αξιωματικών απαντήσεων είναι ότι "για να υπάρχει κάτι, θα πρέπει να έχει αρχικά δημιουργηθεί". Όμως, αυτό αγνοεί την πτυχή της εξέλιξης και της ρήξης (ρήξη με την έννοια της ενδεχόμενης ραγδαιας επιτάχυνσης της εξέλιξης που αίφνης παρουσιάζεται ως μεταμόρφωση του μέχρι τούδε αργά εξελισσόμενου). Αυτό που βλέπουμε δεν είναι παρά μια σειρά από μερικές εξελίξεις μέσα σε γενικότερες εξελίξεις, στο εσωτερικό των οποίων υπάρχουν οι ρήξεις, διαδικασίες οι οποίες συνολικά  ευθύνονται για μια ατελείωτη αλλαγή στη διάταξη των πραγμάτων.

Θεόδουλος: Πρίν μπορέσεις να αντιπαρατεθείς στην υπόθεση μου, μιλώντας για "εξέλιξη" είσαι αντιμέτωπος με το καθήκον να εξηγήσεις  ποιος έθεσε σε κίνηση αυτή την εξέλιξη, και ποιος  δημιούργησε το μηχανισμό της εσωτερικής δυναμικής που προσδιορίζει πως μια οντότητα εξελίσσεται με τέτοια ακρίβεια, συνοχή και τελειότητα".

Επίκουρος: Πράγματι, είναι ενα ερώτημα! Μα αν ο κόσμος είναι απέραντος, τότε υπάρχει μια άπειρη πιθανότητα  ο μηχανισμός στον οποίο αναφέρεσαι να εμφανίστεί, αρχικά σε στηχειώδη σχήματα και στην πορεία κι ο ιδιος να υπόκειται σε εξέλιξη, μέσα απο μια συνομιλία μεταξύ αταξίας και τάξης, με επαναλήψεις που εμφανίζονται σαν σταθερές ιδιότητες, οι οποίες όμως αναιρούνται σε κλίμακες μη ορατές στο κλάσμα του χωροχρόνου που τώρα αποτελεί το όριο της ύπαρξης μας...  Αλλά ας το προσπεράσουμε αυτό, γιατί είσαι έτοιμος να ρωτήσεις "ποιος δημιούργησε την εξέλιξη της εξέλιξης" κι είναι μια ερώτηση που μπορεί να επαναληφθεί στο διηνεκές. Ας προχωρήσουμε στο σημείο όπου έχει υποτεθεί ότι υπάρχει Θεός, ο Δημιουργός των πάντων. Μόλις φτάσουμε σε αυτό το σημείο, η ανάγκη να υπάρχει ένας θεός, που απορρέει από απορία και φόβο, γίνεται στη συνέχεια πολλαπλάσιος φόβος. Και, με φόβο θεού, τώρα ας μου επιτρέψεις να τολμήσω να θέσω αυτήν την εξίσου απλή ερώτηση (συγχώρεσε την βλασφημία μου): αν δεχτούμε ότι υπήρχε ένας δημιουργός ή ένας μέγας σχεδιαστής, λόγω της υποτιθέμενης αλήθειας ότι "όλα αυτά δεν μπορεί να υπάρχουν χωρίς τον δημιουργό τους", ή ότι "όλα αυτά δεν μπορεί να λειτουργήσουν με τον συγκεκριμένο τρόπο που λειτουργούν χωρίς τον σχεδιαστή τους", καθιστώντας έτσι τη δημιουργία ως αναγκαία προϋπόθεση  της ύπαρξης, τότε ο δημιουργός δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς τον δικό του εμπνευστή και κατασκευαστή - χωρίς τον δημιουργό του δημιουργού. Εάν, προκειμένου να λογοδοτήσεις για την ύπαρξη χρειάζεσαι ένα δημιουργό, είσαι υποχρεωμένος να λογοδοτήσεις επίσης για την ύπαρξη (πριν από την ύπαρξη) του δημιουργού. Στη συνέχεια, λοιπόν, πρέπει να απαντήσεις απλά, "Ποιος δημιούργησε το δημιουργό"; Κάποιος, με την ίδια λογική, θα πρέπει να είναι ο δημιουργός του δημιουργού, και αν αυτός υπάρχει τότε χρειάζεται ένας ακόμα δημιουργός του δημιουργού του δημιουργου, προκειμένου να υπάρξει ... και παει λέγοντας εις το διηνεκές. Έτσι, με την ίδια λογική, πρέπει να συμπεράνουμε ότι έχουμε να κάνουμε με άπειρο αριθμό των δημιουργών των δημιουργών, των ... δημιουργών. Ανάλογα, αν ο δημιουργός, με την ίδια λογική, πολλαπλασιάζεται επί του εαυτού του, τότε έχουμε  άπειρους πολλαπλασιασμούς πολλαπλασιασμών.  Και πόσες δημιουργίες θα πρέπει ο καθένας δημιουργός να έχει δημιουργήσει κατα την διαρκεια του απέραντου χρόνου της ύπαρξής του; Αν ο δημιουργός ζει για πάντα, αυτός ή αυτή πρέπει να έχει δημιουργήσει άπειρες δημιουργίες δημιουργιών. Έτσι το άπειρο τώρα πολλαπλασιάζεται επι του απείρου! Ή μήπως θα πρέπει να υποθέσουμε ότι ο κάθε δημιουργός δημιούργησε ένα μόνο δημιουργό και μόνο ο τελευταίος, "ο γνωστός σε μας", δημιούργησε αυτόν τον απέραντο κόσμο; Αλλά ακόμη και αν συμβαίνει αυτό, και αν ο δημιουργός είναι αθάνατος, τότε έχουμε μιαν άπειρη σε αριθμό δυναστεία δημιουργών ... Ίσως όμως  να μην είναι αθάνατος ο δημιουργός. Αλλά αν ο δημιουργός πεθαίνει,, παρ' ελπίδα, έχουμε την άπειρη πιθανότητα η δυναστεία να έχει εξαφανιστεί, διότι ένα μοιραίο ατύχημα θα πρέπει να θεωρείται απείρως πιθανόν.  Αλλά κι αν ο τελευταίος των θεϊκών θανάτων δεν έχει συμβεί ακόμη, δεν μπορούμε να βασιστούμε στο Θεό για πάντα ...

Θεόδουλος: Χαμογελας; Μη περιπαίζεις την ιδέα του θεού, Επίκουρε! Είναι Βλασφημία!

Επίκουρος:  Συγχώρεσέ με. Ύβρις δεν ήταν στην πρόθεση μου. Τέλος πάντων, το αστείο τέλειωσε. Η ερώτησή μου παραμένει: μπορεί να είναι δυνατή η ύπαρξη χωρίς δημιουργία; Αν όχι, τότε πώς δικαιολογείς  την ύπαρξη του Θεού χωρίς τη δημιουργία του;

Θεόδουλος: Το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να φτάσει μόνο το όριο που θέτει ο Θεός. Αυτός είναι ο λόγος που η λατρεία του θεού βασίζεται εις την πίστη, όχι τη λογική. Αν η λογική θα μπορούσε να παραβιάσει και να υπερβεί αυτό το όριο, τοτε ο Θεός δεν θα ήταν θεός. Η λογική σου δεν επαρκεί. Άλλωστε χρησιμοποιώντας την θα μπορουσα να ισχυριστώ ότι, αν, όπως λες, όλα αυτά μπορεί να υπάρξουν χωρίς τον Θεό, επειδή πάντα υπήρχαν, τότε κι ο Θεός, ο πρωταρχικός δημιουργός, θα πρέπει να υπήρχε πάντα, χωρίς άλλο προηγούμενο δημιουργό.

Επίκουρος: Αυτή είναι μια πιο υποφερτή θέση, διότι οδηγεί στην ταυτηση του θεού με το παν. Ως αφαίρεση, όμως, που απορρέει από τα δική μου λογική, σχετικά με την έννοια της δημιουργίας σημαίνει ότι: Αν τώρα αποδέχεσαι ότι ο Θεός υπήρχε ανέκαθεν, κι εφόσον ετσι υποθέτουμε ότι ο Θεός ποτέ δεν δημιουργήθηκε, ως εκ τούτου πρέπει να υποθέσουμε ότι η ύπαρξη είναι δυνατή  χωρίς την δημιουργία. Εν τοιαύτη περιπτώσει, παραδέχεσαι ότι δεν χρειάζεσαι την έννοια δημιουργία, προκειμένου να εξηγήσεις την ύπαρξη. Οπότε, θα πρέπει να δεχτείς ως συμπέρασμα ότι δεν χρειάζεσαι τον Θεό προκειμένου να δώσεις απάντηση στο αρχικό ερώτημα σου: «πώς μπορεί όλα αυτά να υπάρχουν χωρίς ενα δημιουργο;".

Θεόδουλος: Ποτέ δεν είπα ότι ο Θεός δεν είναι ο δημιουργός των πάντων, είτε χρειάζεται αυτή η ιδέα της δημιουργίας για να λογοδοτήσεις για την ύπαρξη του Θεού, είτε όχι.

Επίκουρος:  Έτσι, η αρχική ιδέα σου ότι δεν μπορείς να έχεις ύπαρξη χωρίς δημιουργία, με βάση την οποία υποτίθεται η ύπαρξη του θεού δημιουργού, ακουμπά σε μια εσφαλμένη παραδοχή. Τώρα έχω την άδεια να ισχυριστώ πως "Όλα αυτά δεν έχουν εμπεριέλθει ποτέ στην ύπαρξη". Υπήρξαν πάντοτε σε διαφορετικές και συνεχώς μεταβαλλόμενες μορφές. Η δημιουργία δεν είναι τίποτα περισσότερο από την υποκειμενική πρώτη εντύπωση μιας αντιληπτής πτυχής της αλλαγής.  Το μόνο που έχουμε είναι μια αέναη αλλαγή - μια ατελείωτη αναδιάταξη των στοιχείων που αποτελούν τον κόσμο μας.

Θεόδουλος: Προκειμένου να καταργήσεις την ιδέα του Θεού, μπορεί να είναι απαραίτητα αναγκαίο να δεχτείς ότι δεν υπάρχει δημιουργία, αλλά δεν επαρκεί.

Επίκουρος:  Επαρκεί, όταν ως δημιουργία εννοούμε την πράξη της παραγωγής μιας νέας σύνθεσης από προϋπάρχουσα ύλη, και για να συμβεί αυτό δεν χρειάζεται το χέρι του Θεού. Είναι επαρκές, αν προηγουμένως δεχτούμε την αλήθεια ότι τίποτα δεν δημιουργείται από το τίποτα, και, κατά συνέπεια, και λογικά, αυτό θα πρέπει να ισχύει και για την δική σου ιδέα του θεού.

Θεόδουλος: Ναι! Η ιδέα μου όντως δεν πηγάζει από το τιποτε.  Πηγάζει απο τον θεό και τον αντανακλά!

Επίκουρος: Επαρκεί, αν δεχτώ οτι πηγάζει απ' τον εγκέφαλο σου και χωρίς αυτόν δεν έχεις ιδέα για θεό...

Θεόδουλος: Αν εννοείς οτι η συνείδηση μου μπορεί να παράγει τον θεό τον οποίο εσύ ταυτίζεις με το παν, τότε έρχεσαι στα λόγια μου. Μόνο που με παίρνεις λαθεμένα για θεό. Μόνο η θεία συνείδηση θα μπορούσε να παράγει το παν. Κι αυτό λέω.

Επίκουρος: Όχι. Μάλλον εσύ αρνείσαι να κατανοήσεις αυτό που εννοώ. Και είναι πιο απλό. Είπα πως η ιδέα σου έχει υλική καταγωγή. Είναι ιδιότητα αυτου του πολύπλοκου υλικού οργάνου, του εγκεφάλου, που μπορεί να φαντάζεται και το μη υπαρκτό. Αλλά που όταν νεκρώνεται δεν μπορεί να φαντάζεται, μήτε να παράγει σκέψη για οτιδήποτε. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια οτι η ύπαρξη του παντός εξαρτάται απο το αν ο εγκέφαλος σου είναι ζωντανός ή οχι.

Θεόδουλος: Ας είναι. Το να λες "επαρκεί, εάν" είναι σαν λες "όντως δεν επαρκεί". Διότι τίποτε δεν είναι αυταπόδεικτο αν χρειάζεται προϋποθέσεις για ν' αποδειχτεί.

Επίκουρος:  Δεκτό! Αλλά πώς είναι δυνατόν να πιστέψω πως κάτι υπάρχει όταν ουδέποτε δύναται να αποδειχτεί η ύπαρξή του, ή όταν επιχειρείται να επιβεβαιωθεί η οντότητα του από το τίποτε; Άλλωστε, αν ο Θεός υπάρχει πέραν αποδείξεων, τότε η μη απόδειξη της ύπαρξης του είναι και απόδειξη της ανυπαρξίας του. Κι αν σίγουρα δεν είναι πάντα αλήθεια αυτό που ποτέ δε μπορεί να αποδειχτεί σαν ψέμα, είναι θαρρώ πάντα αλήθεια αυτό που μπορεί να αποδειχτεί σαν τέτοια.

Θεόδουλος: Αυτή είναι η δική σου αλήθεια, δεν είναι η δική μου! Η ύπαρξη του θεού είναι αυταπόδεικτη. Η αρχική δημιουργία δεν ισχύει για τον Θεό που δημιούργησε την βλάσφημη λογική σου.

Επίκουρος: Έτσι, θα πρέπει τώρα να κάνουμε μια λογική εξαίρεση στον κανόνα, για του Θεού την χάρη; Μα τώρα, αν είσαι σε θέση να κάνεις  κατά βούληση εξαιρέσεις που αφορούν τον Θεό, και άρα από αυτη τη στιγμή όπου καθίσταται υποκείμενο της θέλησής σου, τότε αυτό που εσύ τολμάς να εξαιρέσεις δεν είναι θεός. Και άραγε αυτό δεν είναι βλασφημία -  το να υποθέτεις δηλαδή ότι μπορείς να υποβάλλεις το Θεό στη θέλησή σου, αντί να είσαι απολύτως αντικείμενο της θέλησης του Θεού;

Εν κατακλείδι: αν δεν μπορείς να αμφισβητήσεις την ύπαρξη του Θεού, τοτε επίσης, δεν μπορείς να υποθέσεις την ύπαρξη του χωρίς να περιπέσεις σε βλασφημία εναντίον του.

Θεόδουλος: Μα αν είναι βλασφημία η υπεράσπιση της ιδέας οτι ο θεός υπάρχει, δεν πρέπει ποτε να μιλούμε για αυτό. Δεν θα ήταν καλύτερα να μην ξαναμιλήσουμε  γι αυτο;

Επικουρος: Ιδού το ερώτημα! Αν εμείς δεν μιλούσαμε ακατάσχετα για το θεό, πρώτα απ' όλα, δεν θα είχε «δημιουργηθει»  σαν αντικείμενο της φλυαρίας μας, ως εκ τούτου, δεν θα υπήρχε...


ούτε σαν τρόπος του λέγειν...