Η δική μας υπόσχεση

Μου λέει "ο κόσμος στον Υπαρκτό προτίμησε πλεόνασμα ελευθερίας... Αυτό το πλεόνασμα δεν θέλει να το κάνει έλλειμμα ελευθερίας, γι αυτό και δεν επιστρέφει στον σοσιαλισμό"

Όταν τα θύματα της καπιταλιστικής σαγήνης στον "υπαρκτο σοσιαλισμό" ονειρευόντουσαν καπιταλισμό, οι εικόνες του ονείρου ήταν οι καταναλωτικές βιτρίνες των ιμπεριαλιστικών μητροπόλεων του "ελεύθερου κόσμου" που δίναν υπόσχεση ηδονής, και όχι η βρώμα και η δυσωδία των παραγκουπόλεων του τότε "τρίτου κοσμου", όχι η μυρωδιά του θανάτου που θεωρούσαν δεδομένο ότι είχαν αφήσει πίσω. Η ποικιλομορφία και η πληθώρα των αντικειμένων πόθου στις βιτρίνες ήταν "τεκμήριο" της οικονομικής υπεροχής του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός είχε καταστεί για πολλους το "ανώτατο στάδιο του σοσιαλισμού".

Ήταν πιο αποτελεσματικό σύστημα; Απερίφραστα ναι - αν πιο αποτελεσματικό σημαίνει απλά πιο σαγηνευτικό.

Τι ξεχνούσαν;

Ότι αν ο καπιταλισμός ήταν ποτέ οικονομικά πιο αποτελεσματικό σύστημα απ' τον σοσιαλισμό, τότε θα έπρεπε όλες οι καπιταλιστικές χώρες να είναι αναπτυγμένες, ή να αναπτύσσονται χωρίς εμπόδια, και όλες να ευημερούν. Αυτό φυσικά δεν συνέβαινε τότε, όπως και πολύ  λιγώτερο συμβαίνει τώρα. Αυτό που, αντιθέτως, δεν βλέπανε πολλοί, ήταν και ειναι (και τώρα εντονότερα) πως  μια σειρά χώρες, οι αναπτυγμένες, ενέτειναν και εντείνουν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα τους, λήστευαν και ληστεύουν τις υπόλοιπες, εμποδίζοντας τες να αναπτυχθούν και, στην καλύτερη περίπτωση, καθιστώντας τες προμηθευτές φτηνής οργανικής κι ανόργανης ενέργειας και φυσικού ή ανθρώπινα-φτιαγμένου πλούτου. Αυτό κι αν είναι " πλεόνασμα ελευθερίας "

Σαν να μην είχαν σημασία αυτά στα οποία  το σοσιαλιστικό σύστημα ήταν πρόδηλα ανώτερο, αυτά τα θεωρούσαν δεδομένα: Δουλειά, ψωμί, στέγαση, υγεία, παιδεία, κοινωνική πρόνοια, πολιτισμός - και το κυριότερο: θεωρούσαν δοσμένο ότι αυτά ηταν για όλους χωρίς διακρίσεις.  Αυτό κι αν ηταν "έλλειμμα ελευθερίας"... 

Ξέχασαν  πως, ιστορικά, παρότι όλες οι χώρες που εφάρμοσαν σοσιαλισμό ξεκίνησαν από χαμηλότερο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης σε σύγκριση με τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και, πάραυτα, έλυσαν χρόνια προβλήματα που μάστιζαν και μαστίζουν ακόμα τον καπιταλισμό. Θυμόντουσαν μόνον πως δεν θα  μπορούσαν ποτέ να φτάσουν το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης των τελευταίων, αγνοώντας ότι με σοσιαλισμό είχαν σημειώσει υψηλότερα επίπεδα ανθρώπινης ανάπτυξης από οποιοδήποτε καπιταλισμό και ότι, κυρίως εξαιτίας αυτού (της υπεροχής του στην ανθρώπινη ανάπτυξη), ο σοσιαλισμός τους ήταν ανώτερος, και παραμένει ανώτερος, όσα προβλήματα κι αν είχε.

Κατά ειρωνεία, ξέχασαν ότι ο πρώτος απλός λόγος για το οικονομικά χαμηλότερο επίπεδό τους ήταν ότι το κράτος, που έπαψαν να το βλέπουν σαν εκφραστή των συμφερόντων τους, δεν τους εκμεταλλευόταν με την ίδια ένταση που ο καπιταλιστής εκμεταλλεύεται τους "μακάριους" εργάτες του στον " ελεύθερο κόσμο". Σαν να αποζητούσαν σκληρότερη εκμετάλευση, χωρίς εργασιακά ή και ουσιαστικά ανθρώπινα διακαιώματα, και με λιγότερες κοινωνικές παροχές. Αυτό πια κι αν είναι "πλεόνασμα ελευθερίας".

Ξέχασαν ότι το κράτος τους στον "Υπαρκτό", όσο αποκρουστικό κι αν τους φαινόταν, δεν υπήρξε ποτέ όργανο  στα χέρια μιας ελίτ που τους λήστευε. Το κράτος τους δεν μπορούσε να μοιάζει με τον ιμπεριαλισμό, ούτε φυσικά μπορούσε και να τον σταματήσει  να αποκτά προβάδισμα, εκμεταλλευόμενος τις χώρες στις οποίες κυριαρχούσε ακόμα. Και ότι αυτή η κυριαρχία σήμαινε πόλεμο, κρατική τρομοκρατία και καταστολή, παράλληλα με εξαγορά συνειδήσεων, διαφθορά, ψυχολογικό πόλεμο και ψέμα. Και ότι μόνο σαν  παράπλευρο ώφελος ιμπεριαλιστικής λαφυραγωγίας  θα μπορούσε να στήνει τις τόσο "ελκυστικές" βιτρίνες στις μητροπόλεις του.

Και τέλος, ξέχασαν ότι το το σοσιαλιστικό κράτος και η οικονομία τους ήταν πάντα στόχαστρο πολέμου και αντικείμενο υπονόμευσης από τον ιμπεριαλισμό. Δεν τους αφορούσε πια αν σε κάθε εποχή συνύπαρξης σοσιαλισμού και καπιταλισμού, η συγκριτική "υπεροχή" του ανεπτυγμένου καπιταλισμού στην ιμπεριαλιστική του μορφή, συνίστατο και συνίσταται (εκτός από απροσχημάτιστη εκμετάλλευση ανθρώπου και φύσης, εκτός απι την κυνική ληστεία των λαών κάτω από την κυριαρχία του ιμπεριαλισμού) και από εγκληματική υπονόμευση και φθορά του σοσιαλισμού από τον ίδιο.

Και, βέβαια, κάποια στιγμή θεώρησαν και δικό τους  "έλλειμμα ελευθερίας" την  αδυναμία του ενός να γίνει κεφαλαιοκράτης κι αφεντικό του άλλου.

Ψήφισαν με τα πόδια υπέρ της βιτρίνας του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, και κινήθηκαν μαγνητισμένοι και γοητευμένοι απ' αυτήν,  ξεχνώντας πως αυτή η βιτρίνα ήταν μάσκα όπου πίσω της κρυβόταν ο ιμπεριαλισμός των μεγαπωλίων. Πριν φτάσουν στον πρώτο, τον "ελεύθερο κόσμο", έπεσαν στο χαντάκι ενός άλλου κόσμου, που είχε όλα τα χαρακτηριστικα του "τρίτου κόσμου" πλήν ένα, ότι έπαψε να βλέπει με ελπίδα τον δεύτερο κόσμο που σχεδόν δεν υπάρχει πια.

Οι δύο κόσμοι τώρα είναι: ο μεγάλος κόσμος της πλειονότητας της ανθρωπότητας που υποφέρει μιαν  απεγνωσμένη εξαθλίωση που δεν έχει σύνορα, κι ο μικρός κόσμος των ελίτ του ιμπεριαλιστικού  μονοπωλιακού κεφαλαίου που επιφέρει αυτην την αθλιότητα  με μιαν αγριότητα που δεν έχει όρια.

Λέω πως αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί εσαεί. Και λέω και ξαναλέω επίσης ότι δεν φτάνει μόνο  τα θύματα αυτής της αγριότητας να συνειδητοποιήσουν ότι αυτή είναι απόρροια της φύσης του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό λίγο ως πολύ το ξέρουν βιωματικά. Πρέπει να ξαναδούν την εικόνα του σοσιαλισμού, όχι μόνο σαν πραγματοποιήσιμο σύστημα αλλά και σαν μέρος της ανθρώπινης φύσης σε ανώτερο στάδιο της ανάπτυξής της. Διότι την υλική έκφραση του ανθρωπισμού που μας απομένει, εννοούμενου ως ένα ρεύμα ανθρώπων με συνείδηση που τους επιτρέπει να βλέπουν και να εναντιώνονται στην συστηματική αποκτηνωτική διαστροφή της φύσης των στην παρούσα κατάσταση, μπορεί να δώσει μόνον ο σοσιαλισμός. Όμως, για να γίνει αυτό απαιτείται υπέρβαση της νοσταλγίας. Χωρίς υποκριτική εγκατάλειψη της παρακαταθήκης του υπαρκτού σοσιαλισμού, πρέπει να δεχτούμε ότι "στο ίδιο ποτάμι δεν μπορούμε να το μπούμε δύο φορές", όπως είπε κι ο αρχαίος σοφός. Πρέπει η εικόνα αυτή να γίνει ωραία, αλλά και με καινούρια χαρακτηριστικά που να απαντούν στην συστηματικα καλλιεργημένη ψυχολογία που εστιάζει με εμμονή στο "εγχείρημα που απέτυχε". Ωραιότερη απ' αυτήν που υπάρχει στην (διεστραβλωμένη ή μη) ιστορική μνήμη. Και φυσικά αυτό δεν είναι θέμα απλά μιας επίκτητης αισθητικής της εικόνας του σοσιαλισμού. Αφορά την μελλοντική του βιωσιμότητα, σαν προοπτική και σαν πραγματικότητα.

Παραδόξως όσο πιο εφιαλτικός φαντάζει ο καπιταλισμός τόσο πιο αναγκαία γίνεται μια εικόνα του σοσιαλισμού να εμφανιστει με χαρακτηριστικά ονείρου - εννοούμενου σαν ελεύθερη έκφραση επιθυμίας. Για να απελευθερωθεί επί τέλους κι η επιθυμία των πολλών, και με τρόπο που να μην καταστεί ικανοποίηση λίγων ή εκλεκτών. Εν κατακλείδι: η έμφαση να περάσει απ' το αρνητικό (όπως ο πανικός και το άγχος για ν' αποφύγεις τον βιασμό), στο θετικό  (όπως η διέγερση και ανάταση με την υπόσχεση ερωτικής επαφής).

Γίνεται; 

Πιστεύω πως ναι, γίνεται. Φτάνει να το θεωρήσουμε αναγκαίο.