'Συνειδητός Καπιταλισμός'

Το 1978, ο τότε 25χρονος  John Mackey άνοιξε το κατάστημα τροφίμων "Safer Way," στο Όστιν του Τέξας, όπου, υποτίθεται, πρόσφερε στους πελάτες του μιαν εναλλακτική λύση στο προβλημα των "κακών" κερδοσκοπικών μεγαλο-εταιρειών που λυμαίνονταν την παραγωγή και το εμπόριο τροφίμων.

O John Mackey είχε μερικές «περιπέτειες» με τους μεγάλους παίχτες της αγοράς, τους οποίους αμφισβητούσε,  με τους πελάτες του, αλλά και με τις ρυθμιστικές αρχές του κράτους, πριν μετονομάσει την επιχείρηση του σε Whole Foods. «Ξανασκέφτηκε» τη θέση του, και την αντίθεση με τους μεγάλους συνάδελφούς του. Η «Κοσμοθεωρία μου διένυσε  μια μεγάλη στροφή […] είχα γίνει επιχειρηματίας και καπιταλιστής, και είχα ανακαλύψει ότι ο καπιταλισμός και οι επιχειρήσεις, ενώ δεν ήταν τέλειες, ήταν θεμελιωδώς καλές και ηθικές», γράφει στο νέο βιβλίο του, «Συνειδητός Καπιταλισμός», το οποίο  συνυπογράφει με τον Raj Sisodia, συνιδρυτή της μη κερδοσκοπικής Conscious Capitalism, Inc.. Η εκδοση του βιβλίου αποτέλεσε, και το λόγο για τον οποίο  το Mother Jones, μέρος του δικτύου Guardian Environment Network, του πήρε συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στην Guardian

Ο John Mackey σήμερα είναι ο ιδιόρρυθμος και ευτυχής ιδιοκτήτης μιας πολυεθνικής αλυσίδας με σημαντική παρουσία σε ΗΠΑ, Βρετανία και Καναδά. Ιδιόρρυθμος διότι, αντίθετα με τον συνήθη καπιταλίστα, του αρέσει να βρίσκεται στην δημοσιότητα - είναι ένα είδος διασημότητας. Είναι καπιταλίστας με σοσιαλιστικό-δημοκρατικό παρελθόν, δεν τρώει κρέας ή ζωικά προϊόντα (παρότι τα πουλάει μεταξύ άλλων), για λόγους… ηθικής που αφορούν τα δικαιώματα των ζώων. Είναι νεοφιλελεύθερος και συνάμα ολίγον τι ελευθεριακός (libertarian, αλλά όχι τόσο πολύ όσο ο Chomsky, για παράδειγμα). 

Αναφέρομαι σ΄ αυτόν γιατί οι δηλώσεις του δείχνουν πώς φιλτράρεται η πραγματικότητα στα μάτια ενός "καπιταλίστα με συνείδηση", γιατί είναι ένα δείγμα του "άλλου κόσμου" στον οποίο ζουν οι καπιταλίστες, εκεί που η παντός είδους αθλιότητα, το απανταχού παρόν κυνικό ψέμα, η πολυδιάστατη εκμετάλλευση και καταπίεση, η φρικώδης βία, και η ξέφρενη καταστροφή εξαφανίζονται σε εκλογικεύσεις αστών που μασκαρεύονται σαν ένα νέο πιο "ηθικό", πιο "ανθρώπινα συνειδητό"  καπιταλιστικό πρόταγμα.

Αναφέρομαι σ΄ αυτόν γιατί με διασκεδάζει ο τρόπος που μιλάει, γιατί τον βλέπω σαν καπιταλιστή που, όχι απλά έχει απωθήσει την ντροπή για την ιδιότητα του, αλλά και φαίνεται ότι φιλοδοξεί να καταστήσει τον ιδιωτικό μικρόκοσμο του σε μοντέλο για εφαρμογή σε καπιταλιστικές μακρό-κλίμακες. 

Παρακάτω ακολουθούν αποσπάσματα από την συνέντευξη που παραχώρησε ο Mackey στο Mother Jones (ΜJ).
Η ευθύνη για την επιλογή, διάταξη με τίτλους και μετάφραση, δική μου

όλες οι μορφές του σοσιαλισμού…

(ΜJ) Διευθύνετε την επιχείρηση Whole Foods Market: σαν ένας φιλελεύθερος - ίσως με γενναιόδωρους μισθούς, εργασιακά επιδόματα, και προοδευτικές πολιτικές για το περιβάλλον. Ωστόσο, όσον αφορά την πολιτική, είστε ουσιαστικά ελευθεριακός.
John Mackey: Απορρίπτω την θέση ότι οι φιλελεύθερες και ελευθεριακές αξίες είναι κατ’ ανάγκη σε σύγκρουση. Στην πραγματικότητα, συχνά αυτοπροσδιορίζομαι ως «κλασικός φιλελεύθερος». Είμαι υπέρ της επιλογής, υποστηρίζω τη νομιμοποίηση γάμων μεταξύ ομοφυλοφίλων, την προστασία του περιβάλλοντός μας, την επιβολή αυστηρών νόμων για την προστασία των ζώων, είμαι Vegan [σ.σ. χορτοφάγος που δεν τρώει τίποτε ζωικό) για λόγους ηθικής επί 10 χρόνια, τη νομιμοποίηση της μαριχουάνας, την ύπαρξη ενός διχτύου πρόνοιας των φτωχότερων ή ανάπηρων συμπολιτών μας, και την δραστική μείωση του προϋπολογισμού της άμυνας και στρατιωτικής παρουσίας σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, είμαι επίσης ένας συνειδητός καπιταλιστής. Πιστεύω ότι η οικονομική ελευθερία και η επιχειρηματικότητα είναι οι καλύτεροι τρόποι για την εξάλειψη της φτώχειας, την αύξηση της ευημερίας, και την ανέλιξη της  ανθρωπότητας. Πιστεύω ότι όλες οι μορφές του σοσιαλισμού έχουν  αποδειχθεί με τον καιρό ότι οδηγούν σε απώλεια τόσο των οικονομικών και των πολιτικών ελευθεριών, όσο και στην αύξηση της φτώχειας. Η αλήθεια είναι ότι δεν χωράω σ’ ένα απλό  ιδεολογικό κουτί. Διαβάζω εκτεταμένα για διάφορα θέματα, προσπαθώ να σκεφτώ προσεκτικά γι αυτά, και στη συνέχεια να σχηματίζω τη δική μου γνώμη.

αποδυνάμωση των συνδικάτων

MJ: Ο καθηγητής της κοινωνιολογίας του Χάρβαρντ, Bruce Western,  έχει βρει ότι η αποδυνάμωση των συνδικάτων τις τελευταίες δεκαετίες εξηγεί κατά το ένα τρίτο την αύξηση της εισοδηματικής  ανισότητας για τους άνδρες εργαζόμενους. Υποστηρίζετε στο βιβλίο σας ότι τα συνδικάτα έχουν μικρότερη σημασία. Μπορούν οι εργαζόμενοι πραγματικά να βασιστούν στην ευεργεσία των προέδρων των εταιρειών;
John Mackey: Δεν έχω διαβάσει το συγκεκριμένο άρθρο, κι έτσι δεν αισθάνομαι ότι μπορώ να το σχολιάσω. Ωστόσο, δεν είμαι αντίθετος με την ύπαρξη των εργατικών συνδικάτων που έχουν υπηρετήσει σημαντικά ιστορικούς σκοπούς. Βεβαίως, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν το νομικό δικαίωμα να επιλέξουν συνδικαλιστική εκπροσώπηση. Την ίδια στιγμή, οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να εξαναγκάζονται να συμμετάσχουν στα συνδικάτα ή να πληρώνουν συνδρομές παρά τη θέλησή τους. Θα πρέπει επίσης να έχουν το νομικό δικαίωμα να μην ενταχθούν στα συνδικάτα, και, δυστυχώς, σε πολλά κράτη αυτό το νόμιμο δικαίωμα δεν υπάρχει. Τα εργατικά συνδικάτα υπηρετήσαν μια πολύ σημαντική λειτουργία, όταν η βιομηχανική επανάσταση εξελισσόταν με επιτάχυνση, στην προστασία των εργαζομένων από αυθαίρετες καταχρήσεις εξουσίας και εκμετάλλευσης και βοήθησαν στη δημιουργία πολλαπλής σημαντικής νομικής προστασίας. Ωστόσο, σήμερα η συνολική οικονομία μας είναι πολύ λιγότερο μια βιομηχανική οικονομία και πολύ περισσότερο μια οικονομία πληροφοριών και υπηρεσιών που εξαρτάται από τα υψηλά επίπεδα της γνώσης, την ομαδική εργασία και συνεργασία. Σήμερα, οι περισσότεροι εργαζόμενοι νιώθουν ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις δεν είναι απαραίτητες για την εκπροσώπησή τους, αποδεικνύεται από το γεγονός ότι στον ιδιωτικό  τομέα η συμμετοχή σε συνδικαλιστικές ενώσεις μειώνεται σταθερά από το 36 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού σε μόνο 6,9 τοις εκατό. Είτε το μέλλον θα είναι καλύτερο για τη μεσαία τάξη με ή χωρίς συνδικάτα δεν μπορώ να πω. Ωστόσο, πιστεύω ότι τα συνδικάτα στον ιδιωτικό τομέα πρέπει να εξελιχτούν μακριά από τις αντιπαραθετικές τακτικές τους, και την αντί-επιχειρηματική στάση και τη ρητορική τους, αν θέλουν να παραμείνουν σχετικά.

ιατρική περίθαλψη

John Mackey: Whole Foods Market: έχει ένα εξαιρετικό σχέδιο υγειονομικής περίθαλψης, η οποία είναι πολύ δημοφιλής με τα μέλη της ομάδας μας. Δεν νομίζω ότι το μοντέλο Whole Foods είναι η συνολική λύση για τα προβλήματα υγείας και περίθαλψης στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως μέρος της λύσης. Αν και εγώ προσωπικά θα προτιμούσα μια εντελώς ελεύθερη αγορά στον τομέα της υγείας, αναγνωρίζω ότι δεν είναι πολιτικά εφικτό αυτή τη στιγμή. Ως εκ τούτου, η προτιμότερη για μένα εθνική λύση είναι να αντιγραφεί αυτό που κάνει η Ελβετία. Έχουν επιτύχει καθολική κάλυψη, διατηρώντας την αγορά στην υγεία-ασφάλιση ιδιωτική και ανταγωνιστική, και παράλληλα επιδοτώντας το κόστος της ασφάλισης-υγείας για τους λιγότερο εύπορους πολίτες τους. Με δεδομένη την επιλογή ανταγωνιστικών ιδιωτικών ασφαλιστικών, πάνω από το 50 % των Ελβετών πολιτών να επιλέγουν ένα πλάνο υψηλών εισφορών παρόμοιο με αυτό που προσφέρει η Whole Foods στους υπάλληλους της. Πιστεύω ότι το ελβετικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης είναι κατά πολύ ανώτερο από αυτό τώρα δημιουργούμε στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της υγειονομικής περίθαλψης, και θα ήθελα να παροτρύνω τους πολιτικούς ηγέτες μας να προχωρήσουμε προς ένα παρόμοιο μοντέλο

κλιματική αλλαγή

John Mackey: Σε αντίθεση με ο, τι έχει γραφτεί για μένα, δεν είμαι " σκεπτικιστής για την κλιματική αλλαγή". Η κλιματική αλλαγή σαφώς συμβαίνει, και με βάση ότι έχω διαβάσει, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί περίπου 1,5 βαθμούς Κελσίου στα τελευταία 150 χρόνια. Έχουμε ήδη μια σταδιακή τάση αύξησης της θερμοκρασίας από το τέλος της «Μικρής Εποχής των Παγετώνων» περίπου το 1870, και η κλιματική αλλαγή είναι απόλυτα φυσική και δεν είναι απαραίτητα κακή. Σε γενικές γραμμές, η πλειονότητα της ανθρωπότητας τείνει να ανθεί περισσότερο όταν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν μια τάση αύξησης, και πιστεύω ότι θα είμαστε σε θέση να προσαρμοστούμε  με επιτυχία στη σταδιακή άνοδο της θερμοκρασίας. Αυτό στο οποίο είμαι αντίθετος είναι η προσπάθεια να σταματήσει σχεδόν κάθε οικονομική πρόοδος, λόγω του φόβου της αλλαγής του κλίματος. Δεν θα ήθελα να δω δισεκατομμύρια ανθρώπων καταδικασμένους να παραμένουν στη φτώχεια λόγω φόβων για την κλιματική αλλαγή.

Και μια μικρή μεταγλώττιση μερικών θέσεων του «ευσυνείδητου καπιταλισμού» του φιλελεύθερου, ελευθεριακού, βήγκαν, οικολόγου (κι αλλα τέτοια) John Mackey

·        «Πιστεύω ότι όλες οι μορφές του σοσιαλισμού έχουν  αποδειχθεί με τον καιρό ότι οδηγούν σε απώλεια τόσο των οικονομικών και των πολιτικών ελευθεριών, όσο και στην αύξηση της φτώχειας»… όμως, αν αποδειχθεί με τον καιρό (δηλαδή ουδέποτε, κατά την ταπεινή γνώμη μου) ότι η μορφή του σοσιαλισμού που καταργεί την σχέση εκμετάλλευσης των υπάλληλων μου από εμένα τον ίδιο και οδηγεί τόσο σε ανώτερες οικονομικές και πολιτικές ελευθερίες, όσο και στην απάλειψη της φτώχειας, άραγε τότε θα πάψω να είμαι «κλασικός φιλελεύθερος»; Σίγουρα! Όσο και τα λιοντάρια θα μετατραπούν σε χορτοφάγους Vegan, σαν κι εμένα…

·        «δεν είμαι αντίθετος με την ύπαρξη των εργατικών συνδικάτων», φτάνει μόνο «να εξελιχτούν μακριά από τις αντιπαραθετικές τακτικές τους, και την αντί-επιχειρηματική στάση και ρητορική τους» αφού κανουν μια εγχείρηση με την θατσερική μεθοδο…

·        «Αν και εγώ προσωπικά θα προτιμούσα μια εντελώς ελεύθερη αγορά στον τομέα της υγείας», παιδείας, πρόνοιας, αστυνόμευσης, δημόσιων υπηρεσιών και βαλε… «αναγνωρίζω ότι αυτό δεν είναι πολιτικά εφικτό τούτη τη στιγμή. Παροτρύνω όμως τους πολιτικούς ηγέτες μας να προχωρήσουμε προς ένα τέτοιο μοντέλο».

·        Σε γενικές γραμμές, η πλειονότητα της ανθρωπότητας είναι καταδικασμένη στο ορατά κοντινό μέλλον, αν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες συνεχίσουν να ωθούνται από τον καπιταλισμό σε αφύσικη αύξηση, «αλλά είμαι αισιόδοξος - πιστεύω ότι εγώ κι η τάξη μου θα είμαστε σε θέση να προσαρμοστούμε  με επιτυχία στη σταδιακή άνοδο της θερμοκρασίας».

Μ