αισθητικοποιώντας την πολιτική (σκεφτόμενος φωναχτά)

Β Μέρος 

 (συνέχεια απο το Είναι δυνατή μια εξέγερση)

_____________

- Όμως για την ώρα είναι μπλοκαρισμένος, ακινητοποιημένος σ’ ένα ‘cul de sac’. Πολιτικό κοινωνικό και υπαρξιακό.

- Και πολιτιστικό αδιέξοδο. Και ίσως εκεί να βρίσκεται ένα κλειδί. Πρέπει να μπει φρέσκος αέρας στην κουλτούρα της κομμουνιστικής αριστεράς. Λεει κάπου ο Walter Benjamin για το ανθρώπινο είδος, πως «η αυτο-αποξένωση του έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό που βιώνει τη δική του καταστροφή σαν πρώτης τάξεως αισθητική ικανοποίηση. Αυτή είναι η κατάσταση της πολιτικής την οποία ο Φασισμός μετατρέπει σε αισθητική. Ο κομμουνισμός ανταποκρίνεται πολιτικοποιώντας την τέχνη». Αν δοκιμάσεις μια μετατροπία (για να δανεισθώ έναν όρο απο την μουσική)  της τελευταίας φράσης του Μπενιαμιν, θα ακούσεις την φράση «ο κομμουνισμός ανταποκρίνεται αισθητικοποιώντας την πολιτική».

-  Τι σημαίνει αυτο; Να κάνουν κι οι κομμουνιστές ότι κάνουν οι φασίστες; Δεν γίνεται!

- Σίγουρα όχι ότι κάνουν οι φασίστες και οι φιλελεύθεροι αστοί αντάμα. Όμως, λειτουργώντας σαν συνήγορος διαβόλου θα πω ότι η αδράνεια και οι αργοί, καταθλιπτικοί ρυθμοί ανόδου της κινητικότητας της εργατικής τάξης στο σύνολο της, μέσα σε τόσο φρικτές συμπληγάδες που περνά, σαν φαινόμενο ναι μεν οφείλεται κυρίως κι όχι αποκλειστικά στον ευνουχισμό μέρους της απο οπορτουνιστές (δεξιούς και αριστερούς) και απο ξεπουλημένες κυβερνητικούς εργατοπατέρες, αλλά μπορεί να είναι και σύμπτωμα μιας αδυναμίας της πρωτοπορίας της που παλεύει να στηρίξει το κίνημα σε ταξική βάση.  Και τι εννοώ μ’ αυτο:  όταν οι παλιές μορφές πολιτικής δράσης δεν επαρκούν ή όταν φθαρούν πρέπει να τις ανανεώσεις ή και να  βρεις νέες. Όταν η γλώσσα της  πρωτοπορίας φθαρεί, παύει να επικοινωνείται. Γίνεται άλαλη λαλιά, ακόμα και κακόφωνη φωνή. Αν την φανταστείς σε ακραία έκφραση της (που δεν συμβαίνει),θα διακρίνεις γνωρίσματα  αφασίας. Αν λοιπόν δεν θέλεις να κλείνουν τ΄ αυτιά τους αυτοί στους οποίους απευθύνεσαι πρέπει να αλλάξεις τον τρόπο σου.  

- Πάλι στο επικοινωνιακό πρόβλημα παμε;

- Όχι. Δεν μιλάω στενά και μόνο για επικοινωνία, μόνο για το πως επικοινωνούντα οι σκοποί, ή το περιεχόμενο της δράσης, αλλά και για το πως επικοινωνείται η διαδικασία της δράσης. Μ’  αυτή την έννοια, μιλάω για δράση η οποία θα γίνεται ανοικτή στην φαντασία, για μια πολιτική δράση που όχι μόνο θα δανείζεται απο την τέχνη αλλά θα είναι τέχνη. Μιλάω συνάμα, για το τι είδους προσοχή επικεντρώνεται στην δράση απο αυτούς που δεν δρουν και τι ερεθισμούς τους προκαλεί σαν φαινόμενο. Για το αν ο εικονισμός της δράσης γίνεται εστία έλξης των αδρανών. Για το τι μπορεί να πάρει η πολιτική απο την αισθητική όχι απλά για να αναμορφώσει την εικόνα της αλλά για να αποτρέψει μιαν ανία ή, ακόμα χειρότερα, μια συναισθηματική αρνητική προκατάληψη που τρέφεται απο την φθορά, το πάλιωμα της εικόνας της δράσης. Τελικά, αναρωτιέμαι για την πιθανότητα να ωθηθεί η κινητικότητα της μάζας μέσω ενός εμβολισμού της πολιτικής δράσης απο την αισθητική. Και δεν το θεωρώ ψιλά γράμματα. Ουδέποτε μπόρεσε να σταθεί ένα σύστημα πίστης χωρίς να βασίζεται στην τέχνη, πουθενά.      

- Πως πρακτικά δηλαδή θα μπορούσε να δανείζεται η πολιτική απο την τέχνη; Να μετατρέπουμε λ.χ. την διαδήλωση  σε θέατρο δρόμου;

- Γιατί όχι κι αυτο; Κάποιες, όχι όλες φυσικά, αρκετές διαδηλώσεις, μικρής εμβέλειας ίσως,  θα μπορούσαν να οργανώνονται και να σκηνοθετούνται αν θέλεις με όρους και με τεχνικές θεάτρου, σαν δρώμενα. Το πολιτικό μήνυμα δεν εμπεριέχεται αποκλειστικά στον λόγο και μάλιστα στον επαναλαμβανόμενο λόγο. Αλλά και στην εικόνα, στον ήχο, στο ρυθμό της κίνησης. Όλα αυτά μπορείς, ενσωματώνοντας ανθρώπους της τέχνης, να τα χρησιμοποιήσεις.

- Για ‘maximum effect’, ας πούμε...

- Και γι αυτο. Και για μέγιστο αντίκτυπο - αν θέλουμε να είμαστε αποτελεσματικοί. Κυρίως όμως για ανανέωση της εικόνας της δράσης που  δεν θα περιοριστεί στην μορφή, δεν θα παραμείνει επιφανειακή, αλλά θα αλλάξει σ΄ ένα βαθμό και το περιεχόμενο της εμπλουτίζοντας την με μια συναισθηματική φόρτιση που πιθανόν να της λείπει; Προβληματίζομαι για το τι μπορεί να δώσει απάντηση στην φθορά την εικόνας της πράξης που δεν μπορεί παρά να εκφράζει και θεωρητική φθορά ή, αν όχι φθορά, μια θεωρητική δυστροφία που μπορεί να επέλθει όταν κλείσει ο ορίζοντας απο τον οποίο η θεωρία πληροφορείται, όταν στενέψει το περιβάλλον απο το οποίο μπορεί να τρέφεται.  

- Φθορά είναι η αναποτελεσματική δράση;

- Η αναποτελεσματική δράση είναι σύμπτωμα φθοράς του αδρανούς μεν, η οποία σίγουρα οφείλεται στην χρήση και κατάχρηση του απο το σύστημα, αλλά καθρεφτίζει επίσης, ως ένα βαθμό, και μια φθορά του δρώντας, και είναι φυσικό. Κανείς δεν ζει σε γυάλα. Δεν εννοώ  μόνο μια φθορά που προέρχεται απο σπατάλη ενέργειας, απο άσκοπες κινήσεις, απο υπερκινητικότητα που κρύβει αμηχανία. Και βέβαια η μεγαλύτερη φθορά είναι μια χαμένη μάχη. Αυτή σακατεύει το ηθικό. Αλλά ως φθορά εδώ εννοώ επίσης την αδυναμία να εμπνεύσεις με τα λόγια και την δράση σου αυτούς που παραμένουν αδρανείς, τους οποίους απαραιτήτως χρειάζεσαι να στρατευτούν στον αγώνα έχοντας πειστεί και  καταλάβει ότι ο αγώνας δεν μπορεί να  γίνεται γι αυτούς. Πρέπει να γίνει και μ΄ αυτούς.    

- Αν το καταλάβουν και σηκωθούν, οι δρόμοι θα πλημμυρίσουν λαό. Και φαντάζεσαι; Υπάρχει μεγαλύτερος αντίκτυπος απο μια τεράστια μαζική κινητοποίηση,  απο μια λαοπλημμύρα...

- Όταν η κινητοποίηση της μάζας αποτελέσει πρόκληση στην κίνηση της ιστορίας, τότε γίνεται μια έκφραση επιθυμίας που περιέχει έντονη συναισθηματική παρόρμηση. Η εξεγερμένη ‘μάζα’ σε κίνηση, η επανάσταση είναι μια εμπειρία ανεπανάληπτη σε αισθαντικότητα  για το άτομο σε δράση αλλά και για τον θεατή. Είναι ένα δράμα δραμάτων μοναδικής ομορφιάς, και βέβαια δεν έχει ανάγκη την αισθητική όταν ξεσπάσει... Μια τέτοιας κλίμακας κινητοποίηση των μαζών μπορεί να προκαλέσει το ύστατο δέος του ατόμου που αντιλαμβάνεται εκείνη την στιγμή ότι κερδίζει και χάνει κάτι που το ορίζει σαν άτομο. Να προκαλέσει τον τρόμο και φρίκη σ’ εκείνους θέλουν την ανθρώπινη μάζα αδρανέστερη απο ανόργανη ύλη σε στάση.

Η αισθητική μπορεί να συμβάλει στην προετοιμασία προς αυτο το αποκορύφωμα. Μπορεί να δώσει μορφές και περιεχόμενο στην έκφραση της επιθυμίας με τρόπο που δεν μπορεί να το κάνει η πολιτική. Μπορεί να δώσει μορφή στο ‘όραμα’ χωρίς όλες τις δεσμεύσεις του αυστηρά επιστημονικού πολιτικού λόγου. Μπορεί να δανειστεί κάτι απο το Όνειρο, κάτι απο αυτο που Φρόιντ όρισε σαν δραματοποίηση, δηλαδή την έκφραση της επιθυμίας σαν δράμα και συνάμα σαν δραματουργική διαδικασία. Σ΄ αυτο η πολιτική δράση χρειάζεται την τέχνη. Έτσι, δεν μιλάμε για πολιτικοποίηση της αισθητικής μόνο, αλλά για οργανική ενσωμάτωση της τέχνης στον πυρήνα, αν είναι δυνατόν, της πολιτικής δράσης.

- Πρακτικά ιδωμένο, φαντάζομαι την εισαγωγή της ιεροτελεστίας στην πολιτική δράση. Αυτο δεν θα αποτελέσει ολίσθηση σε ανορθολογισμό ή κάτι τέτοιο; 

- Προτείνω μόνιμο προβληματισμό για την αισθητική πλευρά της δράσης, δεν αποκλείω την εισαγωγή τελετουργικών στοιχείων, αν θέλεις, στην εικόνα της δράσης απο τα οποία θα έχει αποβληθεί ο θρησκόληπτος  ανορθολογισμός.

- Μα θα είμαστε σοβαροί;

- Εξαρτάται απο το πόσο σοβαρά το πάρουμε. Θα ήταν γελοίο να προτείνει κάποιος μετατροπή της πολιτικής σε αισθητική γενικά. Μιλάμε ειδικά για ένα  εμπλουτισμό της εικόνας της δράσης που δεν θα είναι επιφανειακός αλλά ουσιαστικός. Απ’ την άλλη ας μην κολλάμε σε μια παρανοημένη και κακοποιημένη επίκληση «σοβαρότητας». Απο πότε και που η τέχνη είναι λιγότερο σοβαρή απο την πολιτική; Δείξε μου κάπου να το δω γιατί μου διαφεύγει. Έπειτα,  πόσο σοβαρός μπορεί να είναι κάποιος που είναι ανίατα ανιαρός; 

Και να τελειωσω με τούτο: Ένα σύμπτωμα κατάθλιψης είναι ότι συμβαίνει συχνά ο καταθλιπτικός να παύει να ονειρεύεται, η μάλλον τα όνειρα του (που δεν παύουν να δημιουργούνται) μπλοκάρονται, δεν διαρρηγνύουν το πέπλο που χωρίζει το συνειδητό απο το ασυνείδητο και βυθίζονται στην λήθη. Έτσι στερείται απο μια ζωτική δίοδο έκφρασης της επιθυμίας του. Και χωρίς αυτήν καθίσταται νεκροζώντανος.