χαμένη "εθνική οδός"...

I'm Deranged. David Bowie soundtrack "Lost Highway" 1997

Χτες το βράδυ, είχα μια συζήτηση με ένα φίλο που, μεταξύ άλλων, είχε σαν θέμα ψυχοπαθολογικές περιπτώσεις - όταν το άτομο ωθείται σε απόδραση από την πραγματικότητα και σ' ένα κόσμο όπου το φαντασιακό εμφανίζεται σε μια μετατροπία του πραγματικού, που του επιτρέπει να εφεύρει μια νέα προσωπικότητα.

Με τη νέα περσόνα, το άτομο αλλάζει τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του, δημιουργώντας μια νέα ισορροπία, που στο γενικότερο σχήμα του "φευγιού", της πτήσης από την πραγματικότητα, συνιστά μια ψυχογενή ανισορροπία. Έτσι, το άτομο διατηρεί στοιχεία της παλιότερης προσωπικότητας που ξεχνά, και τώρα βιώνει μια νέα πλοκή, έχοντας διαγράψει από αυτήν στοιχεία που του προκαλούσαν άγχος και ταραχή, αποθώντας ό,τι καθιστούσε το προηγούμενο δράμα ανυπόφορο, αβάσταχτο για το ίδιο...

Στη συζήτηση μπλέχτηκε και το αριστούργημα του David Lynch, Lost Highway. Και έγινε εντονότερη εκεί που διαφώνησα με μια ερμηνεία της ταινίας που επιχείρησε ο φίλος, ο οποίος επικαλέστηκε τον τρόπο με τον οποίο και ο Ζίζεκ την είχε ερμηνεύσει. Κάτσαμε λοιπόν και είδαμε ένα βίντεο στο οποίο ο Ζίζεκ μιλάει σαν αυθεντία για την εν  λόγω ταινία... Έκρινα την ερμηνεία του ως εκνευριστικά ανεπαρκή, λέγοντας ότι αντί να ερμηνεύει αυτό που βλέπει, προβάλει τον εαυτό σ' αυτό. Κι ότι γενικά, δείχνει την δική του αδυναμία να αφομοιώσει μια πλοκή που δεν είναι μονογραμμική, και να την δεχτεί σαν τέτοια. Έτσι, για να "αφομοιώσει" την δισδιάστατη  πλοκή της ταινίας,  αναγκάζεται να δώσει έμφαση στην ψυχοπαθολογική διάσταση της, ταυτίζοντας δύο χαρακτήρες τους οποίους βλέπει φτωχά σαν δύο πλευρές μιας διχασμένης προσωπικότητας. Μια τέτοια, χοντροκομμένη (παρά μια κάποια  φευτο-ψυχαναλυτική επίφαση) χυδαία προσέγγιση, αφαιρεί την αφαίρεση της πλοκής και την συγκεκριμενοποιεί με τρόπο που , εξουδεταιρώνει την μαγεία της...

Μιλώντας για το έργο αυτό, ο David Lynch αναφέρθηκε στην ψυχωτική κατάσταση φυγής,  μια ψυχική πάθηση γνωστή τότε ως Psychogenic Fuge [Ψυχογενής Φούγκα]. Η λέξη φούγκα στα λατινικά (fuga) σημαίνει "πτήση", με την έννοια και του φευγιού, της απόδρασης, από την οποία προέρχονται διάφορες άλλες, όπως οι αγγλικές fugitive [φυγάς], refugee [πρόσφυγας].  Στην Ικαρία παρεμπιπτόντως, ενδεχομένως και αλλού, χρησιμοποιείται ο ιδιωματισμός "ηπέτασε"  (πέταξε), όταν κάποιος έφυγε τρεχάτος για να αποφύγει κάτι.

Το άτομο που πάσχει από αυτή τη συνθήκη, εκτός από την απώλεια μνήμης, και απώθηση στο ασυνειδητο στοιχείων  της προσωπικής ταυτότητάς του, δείχνει και τάση  να περιπλανηθεί σε μη οικείο τόπο, αλλάζοντας συμπεριφορές με τρόπο που να εμφανιζεται αλλόκοτος σε σχεση με τον προηγουμενο εαυτο του, ενώ σε άλλους, οι οποίοι αγνοούν την προηγούμενη περσόνα του, μπορεί να μην ειναι άμεσα αντιληπτές ως μη φυσιολογικες. 

Στη συζήτηση, φυσικά, εισέβαλε και η πολιτική κατάσταση, με το ερώτημα αν η αλλαγή συμπεριφοράς και πολιτικής ταυτότητας ενος προταγωνιστή στη σημερινή πολιτική πλοκή που εικάζουμε μπορεί, κατά ένα τρόπο, να ειδωθεί σαν "Ψυχογενής Φούγκα". Πράγματι τα συμπτώματα, μερικά απ' αυτά τουλάχιστον, είναι παρόντα. Ή αλλαγή της εικόνας είναι τόσο εκπληκτική για πολλούς που ψάχνουν τρόπο να την ερμηνεύσουν... 

Θα έλεγα όμως, ότι η "διάγνωση" μιας τέτοιας ψυχοπαθολογίας θα σήμαινε ότι οι τωρινές του επιλογές διαφέρουν ριζικά από τις προηγούμενες προθέσεις του - πράγμα που δεν μπορεί να αληθεύει (αλλ' αυτό θα ήταν άλλη συζήτηση). Επίσης, μπορεί να του δώσει το ελαφρυντικό της "μειωμένης ευθύνης".  Εν τούτοις, γενικότερα οι πρωταγωνιστές σ' αυτην την θεατρικη "Οβιδιακή μεταμόρφωση", φαίνονται όντως να πάσχουν από ψύχωση -  παρουσιάζοντας το σύμπτωμα του ψυχοπαθή (psycopath) που δεν έχει κανένα ενδοιασμό ως το προς τι μπορεί να κάνει προκειμένου να ικανοποιήσει την άρρωστη επιθυμία του, και ο οποίος δεν διαθέτει οίκτο για τα θύματα του...  Είναι όμως, νοητικά διαυγής, σε επαφή με την πραγματικότητα, μεθοδικός, ψυχρά υπολογιστικός, χειριστικός και χωρίς κανένα ηθικό φραγμό. 

Το θέμα είναι τι μπορεις να κάνεις, με την ψυχοπαθολογία της πολιτικής και τους "φορείς" συμπτωμάτων της, οι οποίοι μετατρέπουν και τους υπόλοιπους αναγκαστικά σε "πάσχοντες".  Δυστυχώς, σε αντίθεση με αυτό που μπορεί να συμβεί στο λογοτεχνικό δράμα, η Νέμεσις είναι πολύ γλυκιά για τους πολιτικούς που με ατιμώρητα κρίματα τυρρανάνε την καθημερινότητά μας -  η θεία δικαιοσύνη απουσιάζει απ' την πολιτική πλοκή στην οποία ακούσια ή εκουσια συμμετέχουμε - μα σαν θύματα, ως επί το πλείστον. Λόγου χάρη,  σε σύγκριση με τον πεπρωμένο του πρωταγωνιστή της ταινίας Lost Highway, του οποίου το φινάλε μπορεί να είναι η ηλεκτρική καρέκλα, στην δική μας χαμένη "εθνική οδό", ο πρωταγωνιστής του δράματος καταλήγει σε πρωθυπουργική καρέκλα.