Nίκος Eγγονόπουλος. «Iάσων
και Mήδεια» 1970
Στην
ελληνική μυθολογία θα απαντήσουμε πολλές περιπτώσεις προδοσίας. Ίσως ή
μεγαλύτερη είναι αυτή της Μήδειας, προδομένης από τον Ιάσονα.
Η Μήδεια, ή όμορφη κόρη του βασιλιά της Κολχίδας,
Αιήτη, ήταν για τον Ιάσονα το μέσο με το οποίο θα αποκτούσε το Χρυσόμαλλο Δέρας
που φύλαγε στην αυλή του ο Αιήτης.
Αν την αγάπησε ποτέ δεν ήταν σίγουρο, ούτε κι έχει σημασία μεγάλη. Το σίγουρο είναι πως χωρίς την βοήθεια της Μήδειας θα ήταν αδύνατο για τον Ιάσονα να επιτύχει τον σκοπό της αποστολής του που τον έφερε στην Κολχίδα.
Ή Μήδεια, που χωρίς ίχνος αμφιβολίας τον αγαπούσε, πρόδωσε τον πατέρα της, θέτοντας όλη την ενέργεια της στην υπηρεσία του Ιάσονα. Σαν μάγισσα που ήταν, με οφθαλμαπάτες, ψέματα, δηλητήρια και άλλα μαγικά τεχνάσματα, τον βοήθησε να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας. Μέχρι που έφτασε να σφάξει τον αδελφό της, τον άμοιρο Άψυρτο, που κρατούσε σαν όμηρο ο Ιάσονας στην Αργώ, και πέταξε τα κομμάτια του στην θάλασσα για να καθυστερήσει τον πατέρα της που τους καταδίωκε, αναγκάζοντάς τον να χάσει χρόνο για να τα περισυλλέξει, βοηθώντας έτσι τους Αργοναύτες να διαφύγουν. Μα κι ο Αιήτης ήταν ένοχος ατιμίας. Γιατί αθέτησε την υπόσχεση του να παραδώσει το Χρυσόμαλλο Δέρας αν ο Ιάσονας υπερνικούσε τα εμπόδια που του έθεσε.
Ο Ιάσονας παντρεύτηκε τη Μήδεια και έκανε παιδιά μαζί της. Αλλά μάλλον ήταν ένας γάμος ευκαιρίας και σκοπιμότητας. Κάποια στιγμή την πρόδωσε, αποφασίζοντας να πάρει την νεαρή κόρη του βασιλιά Κρέοντα, την όμορφη Γλαύκη. Για την πιστή κι αφοσιωμένη Μήδεια, της οποίας η ομορφιά είχε αρχίσει να μαραίνεται, επιφύλασσε τον δρόμο της εξορίας.
Ποια ήταν η κατάληξη; Η Μήδεια θα πάρει την εκδίκησή της, στέλνοντας σαν δώρα ένα υπέροχο φόρεμα με ένα χρυσό στεφάνι και άλλα κοσμήματα στη άτυχη Γλαύκη, που μόλις τα φόρεσε, πήραν φωτιά και την αποτέφρωσαν. Στην συνέχεια έσφαξε τα παιδιά της για να τιμωρήσει ακόμα πιο σκληρά τον πατέρα τους.
Ή δική της κατάληξη ήταν να απογειωθεί σε ουρανούς ανυπαρξίας, αφήνοντας το Ιάσονα τραυματισμένο και με το στίγμα της αναξιοπιστίας πάνω του.
Αν την αγάπησε ποτέ δεν ήταν σίγουρο, ούτε κι έχει σημασία μεγάλη. Το σίγουρο είναι πως χωρίς την βοήθεια της Μήδειας θα ήταν αδύνατο για τον Ιάσονα να επιτύχει τον σκοπό της αποστολής του που τον έφερε στην Κολχίδα.
Ή Μήδεια, που χωρίς ίχνος αμφιβολίας τον αγαπούσε, πρόδωσε τον πατέρα της, θέτοντας όλη την ενέργεια της στην υπηρεσία του Ιάσονα. Σαν μάγισσα που ήταν, με οφθαλμαπάτες, ψέματα, δηλητήρια και άλλα μαγικά τεχνάσματα, τον βοήθησε να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας. Μέχρι που έφτασε να σφάξει τον αδελφό της, τον άμοιρο Άψυρτο, που κρατούσε σαν όμηρο ο Ιάσονας στην Αργώ, και πέταξε τα κομμάτια του στην θάλασσα για να καθυστερήσει τον πατέρα της που τους καταδίωκε, αναγκάζοντάς τον να χάσει χρόνο για να τα περισυλλέξει, βοηθώντας έτσι τους Αργοναύτες να διαφύγουν. Μα κι ο Αιήτης ήταν ένοχος ατιμίας. Γιατί αθέτησε την υπόσχεση του να παραδώσει το Χρυσόμαλλο Δέρας αν ο Ιάσονας υπερνικούσε τα εμπόδια που του έθεσε.
Ο Ιάσονας παντρεύτηκε τη Μήδεια και έκανε παιδιά μαζί της. Αλλά μάλλον ήταν ένας γάμος ευκαιρίας και σκοπιμότητας. Κάποια στιγμή την πρόδωσε, αποφασίζοντας να πάρει την νεαρή κόρη του βασιλιά Κρέοντα, την όμορφη Γλαύκη. Για την πιστή κι αφοσιωμένη Μήδεια, της οποίας η ομορφιά είχε αρχίσει να μαραίνεται, επιφύλασσε τον δρόμο της εξορίας.
Ποια ήταν η κατάληξη; Η Μήδεια θα πάρει την εκδίκησή της, στέλνοντας σαν δώρα ένα υπέροχο φόρεμα με ένα χρυσό στεφάνι και άλλα κοσμήματα στη άτυχη Γλαύκη, που μόλις τα φόρεσε, πήραν φωτιά και την αποτέφρωσαν. Στην συνέχεια έσφαξε τα παιδιά της για να τιμωρήσει ακόμα πιο σκληρά τον πατέρα τους.
Ή δική της κατάληξη ήταν να απογειωθεί σε ουρανούς ανυπαρξίας, αφήνοντας το Ιάσονα τραυματισμένο και με το στίγμα της αναξιοπιστίας πάνω του.
-------
Θα μπορούσαμε να δούμε την πλοκή αυτής της μυθικής προδοσίας σαν αλληγορία του τρόπου με τον οποίο ένας πολιτικός ηγέτης κάνει χρήση και κατάχρηση ενός κόμματος ή κινήματος για να επιτύχει την δική του αναρρίχηση στην εξουσία και στην πορεία, από θέση εξουσίας, μπορεί κάλλιστα να προδώσει το όχημα με το οποίο ανέβηκε εκεί.
Θα προτιμούσατε μια διαφορετική κατάληξη της πλοκής του μύθου; Δεν θα άρεσε πιότερο μια κατάληξη όπου ή Μήδεια καίει τον Ιάσονα αντί να καίει την Γλαύκη, ή σφάζει αυτόν αντί να σφάζει τα παιδιά της;
Ούτε ο μύθος ούτε ή σύγχρονη
πολιτική μας κάνουν τη χάρη να προσφέρουν πλοκή με κατάληξη που πάντα
ικανοποιεί τις επιθυμίες μας. Ο Ιάσονας επέζησε, έχοντας σίγουρα χάσει κάτι
πολύ σημαντικό. Αλλά, όντας θηρίο, επέζησε. Και θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί κι
άλλους, που πάλι θα τον εμπιστευτούν. Αυτό το ξέρει ήδη. Κι αυτό είναι ή μοίρα
των ανθρώπων που απεγνωσμένα θέλουν να πιστέψουν σε κάποιον άλλο, όταν δεν
μπορούν να πιστέψουν στον εαυτό τους.
Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις που έχουμε προδοσία του άντρα με θύμα την γυναίκα στην αρχαία μυθολογία, ο άντρας το κάνει για να επιτύχει τον σκοπό του που συνήθως είναι ή η κατάκτηση εξουσίας ή η υπεράσπιση εξουσίας που ήδη κατέχει. Η γυναίκα συνήθως προδίδει τον άντρα της ως εκδίκηση για προδοσία που ήδη έχει υποστεί απ' αυτόν. Αλλά σε κάθε περίπτωση, αν προδώσει άλλους (πχ ή Μήδεια ή η Αριάδνη, προδίδουν τον πατέρα τους, ο οποίος όμως είναι ήδη ένοχος αδικήματος), το κάνει από αγάπη για τον μυθικό ήρωα που στην πορεία τις προδίδει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥπάρχει διαφορά μεταξύ της προδοσίας του άντρα και της γυναίκας. Ο άντρας θα προδώσει "εκ προμελέτης", έχοντας ένα λογικό σκοπό που αγιάζει τα μέσα, και είναι ή εξουσία κι ό,τι αυτή του προσφέρει. Ή γυναίκα προδίδει " εν βρασμώ ψυχής", το κάνει κάτω από την επιρροή της "ψυχωσης" που λέγεται έρωτας...
Γι αυτό και με τα τωρινά μας κριτήρια, η γυναίκα έχει σίγουρα κάποια ελαφρυντικά.
Η μία προδοσία γυναίκας, της Ελένης, ή οποία δεν έγινε σαν εκδίκηση προς τον άντρα της και ήταν απρόκλητη (αν και ποτέ δεν ξέρουμε αν έφυγε θεληματικά με τον Πάρη, για να θεωρηθεί προδοσία η πραξη της, ή αν την ανάγκασε να τον ακολουθήσει ), έφερε τον πιο αιματηρό πόλεμο στην μυθολογία - το Τρωϊκό πόλεμο!
Μας λέει κάτι αυτό για την πατριαρχία των προγόνων μας?