Ρόζα Λούξεμπουργκ 'Η εργατική δημοκρατία ως εξουσία και ως ελευθερία'

“Το σοσιαλιστικό εργατικό κίνημα είναι το μοναδικό σημείο στήριξης της δημοκρατίας. Δεν είναι τα πεπρωμένα του σοσιαλιστικού κινήματος δεμένα με την αστική δημοκρατία, όσο τα πεπρωμένα της δημοκρατικής ανάπτυξης δεμένα με το σοσιαλιστικό κίνημα. Η δημοκρατία δεν γίνεται πιο ζωτική στον βαθμό, που η εργατική τάξη παραιτείται από τον αγώνα για την χειραφέτησή της, αλλά αντίθετα στον βαθμό που το σοσιαλιστικό κίνημα γίνεται αρκετά ισχυρό ώστε να αντιτίθεται στις αντιδραστικές συνέπειες της παγκόσμιας πολιτικής και της αστικής κατεύθυνσης. Για αυτό όποιος επιθυμεί την ενίσχυση της δημοκρατίας, πρέπει να επιθυμεί επίσης την ενίσχυση και όχι το αδυνάτισμα του σοσιαλιστικού κινήματος γιατί με την παύση των σοσιαλιστικών προσπαθειών και το εργατικό κίνημα και η δημοκρατία παύουν”

Λούξεμπουργκ Ρόζα : Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση ; σελ 65, εκδ. “Κοροντζής”, Αθήνα

Η εργατική δημοκρατία είναι άρρηκτα δεμένη με την αέναη προσπάθεια για την προσέγγιση, την πραγμάτωση της κομμουνιστικής κοινωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο το σπέρμα της εργατικής δημοκρατίας, δεν μπορεί παρά να υφίσταται με τον πλέον έκδηλο και ενεργητικό τρόπο σε κάθε προσπάθεια του εργατικού κινήματος να αποτινάξει από τις πλάτες του τον καπιταλιστικό ζυγό.

Δεν πρόκειται η εργατική δημοκρατία να εμφανιστεί περίπου αυτόματα την επαύριο της κοινωνικής επανάστασης. Ακριβώς γιατί η πορεία της πραγμάτωσης της μέσα στο καταθλιπτικό καπιταλιστικό παρόν, είναι που θα δημιουργήσει τους όρους και τις προϋποθέσεις επίτευξης του στόχου της επαναστατικής υπέρβασης του καπιταλισμού. Από αυτή την σκοπιά η εργατική δημοκρατία με την διττή της υπόσταση ως σκοπός αλλά και ως μέσο πραγμάτωσης του σκοπού της επανάστασης αποκτά βαρύνουσα σημασία  ειδικά σε περιόδους όπως η παρούσα, που η αστική δημοκρατία εμφανίζεται ως το μοναδικό και μονόδρομο αντίπαλο δέος απέναντι στον ναζισμό και στον φασισμό. Το τραγελαφικό βέβαια είναι ότι ο φασισμός παράχθηκε από αυτή την αστική δημοκρατία που διατείνεται ότι είναι σε θέση να τον τιθασεύσει.

Το ακόμη πιο τραγικό όμως είναι ότι η αριστερά, η συστημική σοσιαλδημοκρατική αριστερά και κάποιες παραφυάδες της, επιμένουν επίσης να επικαλούνται την αστική δημοκρατία ως την αυτονόητη ίαση απέναντι στην καλπάζουσα φασιστική απειλή. Επιδιώκουν δηλαδή να χρησιμοποιήσουν το πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας, μέσα στο οποίο οργανικά εντάσσεται ο φασισμός, για να αποδημήσουν τον τελευταίο. Μια πρακτική που ωστόσο οδηγεί μαθηματικά και αναπόδραστα στην περαιτέρω ενίσχυση της αστικής δημοκρατίας εις βάρος της εργατικής τάξης και των συμφερόντων της.

Δεν αρκεί ένας αστικοδημοκρατικός αντιφασισμός που επικαλείται "τις μέρες της αθωότητας" της αστικής δημοκρατίας. Καταρχήν γιατί αυτές οι ημέρες πέρασαν ανεπιστρεπτί , αλλά και γιατί μια τέτοια τακτική οδηγεί στην αποδοχή του αστικοδημοκρατικού πολιτικού πλαισίου ως του μοναδικού και αναντικατάστατου, για την οργάνωση και εξέλιξη της σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας. Η νικηφόρα αντιπαράθεση με τον φασισμό, διαμεσολαβείται από την προβολή της εργατικής δημοκρατίας και της εργατικής εξουσίας , ως συνολικό αντίπαλο δέος απέναντι στο κατεστημένο αστικό και άρα ως ο μόνος τρόπος να απαλλαχθεί η κοινωνία από την αστική βία σε κάθε της εκδοχή. Συνεπαγόμενα και από την φασιστική.

Ταυτόχρονα η εργατική δημοκρατία δεν μπορεί παρά να αποτελεί ζώσα ουσία και διαδικασία μέσα στους κόλπους τους εργατικού κινήματος. Η εργατική δημοκρατία δηλαδή πρέπει να αποτελέσει κεκτημένη επιλογή παραγωγής πολιτικής στα σωματεία και στους χώρους δουλειάς, στις επιτροπές αγώνα, στις εργατικές και λαϊκές συνελεύσεις. Με στόχο το εργατικό κίνημα να διεξάγει συνολικό πολιτικό και οικονομικό αγώνα , αλλά ταυτόχρονα να δημιουργεί μια συνολική κουλτούρα καταφατικής, δημιουργικής οικοδόμησης ενός νέου κόσμου ελευθερίας, που θα προκύψει -δεν μπορεί να γίνει αλλιώς- μέσα από τα συντρίμμια του παλιού κόσμου.

Η εργατική δημοκρατία για να υπάρξει ως κοινωνικό μέλλον, πρέπει να υπάρξει στο καπιταλιστικό παρόν, μολύνοντας με την διπλή της φύση, με την διπλή της υπόσταση τα ιερά και τα όσια της καπιταλιστικής πραγματικότητας. Μια διπλή φύση που προκύπτει ως άρνηση της καπιταλιστικής εξουσίας, προτάσσοντας την εξουσία των δημιουργών της κοινωνικής οικονομικής εξέλιξης -του κόσμου της εργασίας- αλλά και ως κατάφαση προς ένα μέλλον κοινωνικής και πολιτικής ελευθερίας που αποτελεί την βάση της εργατικής εξουσίας αλλά και την αιτία της κατάργησής της ως τέτοιας.

Άρα η εργατική δημοκρατία ως αμετάκλητα αναγκαία προϋπόθεσή της επικράτησης του κομμουνιστικού προτάγματος, αναπόδραστα οδηγείται σε μια ανειρήνευτη σύγκρουση με την καπιταλιστική εξουσία εκφράζοντας σε περιεχόμενο και μορφή την εξουσία των εργαζόμενων , η οποία όμως αντλεί τον λόγο ύπαρξής της από την ενεργητική δράση των φορέων αυτής και όχι από την ανοχή τους ή την σιωπή τους στις αποφάσεις της ηγεμονικής εξουσίας. Κάτι που αποτελεί την Λυδία λίθο του καπιταλιστικού κοινωνικο-οικονομικού υποδείγματος. Η εργατική δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει ούτε για μια στιγμή ερήμην των εργαζόμενων που θα την επιβάλλουν. Κάθε άλλη εκδοχή δεν θα είναι παρά καρικατούρα και τερατογένεση της ίδιας της αστικής εξουσίας, που θα συνεχίσει να υφίσταται ίσως με διαφορετική μορφή αλλά με ανέγγιχτη την ουσία της.

Η εργατική δημοκρατία ως εξουσία και ως ελευθερία, αποτελούν τις δύο όψεις μιας ενιαίας φύσης , όπου η εργατική εξουσία αποτελεί όρο και προϋπόθεση επίτευξης της κοινωνικής ελευθερίας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, ενώ η ελευθερία αποτελεί το ιστορικό όριο της εργατικής εξουσίας και ταυτόχρονα είναι αυτή που θα προκαλέσει και την κατάργησή της, σε ένα ιστορικό κοινωνικό υπόδειγμα που θα έχει εκλείψει η ανάγκη της εξουσιαστικής ταξικής καταπίεσης.

Συνεπώς η εργατική δημοκρατία δεν μπορεί να παραμένει στο επίπεδο της γενικόλογης επίκλησης ενός μακρινού μέλλοντός, εν πολλοίς απροσδιόριστου και απρόσιτου, αλλά αντίθετα είναι αναγκαίο να ιδωθεί ως μια “εγκόσμια” παρούσα κοινωνική και πολιτική επιλογή, μέσο και προϋπόθεση ταυτόχρονα για την πραγμάτωση της πανκοινωνικής κομμουνιστικής ηφαιστοςαπελευθέρωσης. 

Ήφαιστος/  Traverso Rossa