φτωχές μέσα στην αύξηση του πλούτου

Οι εργαζόμενες τάξεις παραμένουν φτωχές μέσα στην αύξηση του πλούτου, μίζερες μέσα στην αύξηση της πολυτέλειας. Οι υλική ανέχεια μειώνει την ηθική τους όπως και τη φυσική τους υπόσταση. Δεν μπορούν να βασιστούν σε άλλους για γιατρειά. Έτσι, έχει καταστεί μια υπέρτατη αναγκαιότητα να πάρουν την δική τους υπόθεσή τους στα χέρια τους. Οι εργάτες πρέπει να αναγεννήσουν τις σχέσεις ανάμεσα σ’ αυτούς και τους καπιταλιστές και τους γαιοκτήμονες, και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μετασχηματίσουν την κοινωνία.

Αυτά είπε ο Μαρξ το 1871 (όπως τα λεγόμενα του αποδόθηκαν από τον   Ρ. Λάντορ που του πηρε συνεντευξη για  την New York World και δημοσιεύθηκε στις 18 Ιουλίου 1871).

Έναν αιώνα μετά, αν έλεγες στα δισέγγονα των εργατών της εποχής του Μαρξ, στις αναπτυγμένες χώρες της δύσης, ότι παραμένουν φτωχοί και μίζεροι, θα απορούσαν αν είσαι «με τα καλά σου». Βιώνοντας μια διαχρονικά αυξανόμενη και σχετική  ευμάρεια, θα σου έλεγαν ότι «εμείς δεν είμαστε φτωχοί, ούτε και μίζεροι…» κι ας αυξανόταν ο πλούτος που εκμαιευόταν απο την εκμετάλλευση τους. Μπορεί να μη απολάμβαναν την χλιδή των αστών, αλλά είχαν τα απαραίτητα προς το ζην και με το παραπάνω.

Για πάνω από τέσσερις δεκαετίες, από την δεκαετία του 70 και πέρα, τα πράγματα χειροτερεύουν. Η ελπίδα ότι η «πρόοδος» θα ήταν συνεχόμενη, εξανεμίστηκε. Ενώ οι συνθήκες ζωής που περιγράφει ο Ένγκελς στο έργο του «η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία» ήταν η πραγματικότητα για σχεδόν όλο τον υπόλοιπο κόσμο έξω από τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, για τις ίδιες φαινόταν να ανήκει στο ανθρωπολογικό παρελθόν τους. Το Όνειρο της θερινής νύχτας τους, όμως,  τελείωσε. Ο «τρίτος κόσμος» έχει εισβάλει ανεπίστροφα στον «πρώτο κόσμο» και ενδιάμεσα όλοι οι «τρίτοι δρόμοι» αποδείχτηκαν μια χίμαιρα στην καλύτερη περίπτωση, ή μια απάτη.

Αυτό που δεν είχαν καταλάβει οι εργάτες της αναπτυγμένης δύσης ήταν ότι χρωστούσαν την ευμάρεια τους στην ύπαρξη της «Αυτοκρατορίας του κακού» όπως οι ιδεολογικοί ηγεμόνες τους είχαν κάνει να θεωρούν την ΕΣΣΔ. Η λεγόμενη «κατάρρευση της» σηματοδότησε την χειροτέρευση των συνθηκών ζωής τους. Το «τερατώδες κράτος» που τόλμησε να εισάγει κοινωνική πρόνοια, υγεία, παιδεία, δουλειά για όλους, έχοντας καταργήσει τ’   αφεντικά, έπαψε να υπάρχει, και μαζί μ’ αυτό και ο φόβος ότι οι εργάτες, αν οι καπιταλίστες δεν έκαναν παραχωρήσεις, θα έβλεπαν αργά ή γρήγορα την ανωτερότητα του σοσιαλισμού σαν σύστημα. Ήταν αυτός ο φόβος που δημιούργησε το κράτος πρόνοιας σε μια σειρά αναπτυγμένες χώρες, και γενικά όλα τα χαρακτηριστικά ενός «ανώτερου πολιτισμού» που τις διέκρινε.

Ο Μαρξ, μιλώντας για την αναγκαιότητα του «μετασχηματισμού της κοινωνίας», πρόσθεσε πως «Αυτός είναι ο γενικός στόχος κάθε γνωστής εργατικής οργάνωσης». Αυτός θα έπρεπε να είναι ο στόχος, αλλά δεν ήταν. Ή τουλάχιστον οι ηγεσίες των συνδικάτων στην δύση, η οργανωμένη εργατική αριστοκρατία, στην βέλτιστη εκδοχή της, ως «μετασχηματισμό της κοινωνίας»  καταλάβαινε μόνο μεταρρυθμίσεις που προσωρινά βελτίωναν την ζωή των εργαζόμενων χωρίς να αγγίζουν το ιερό ταμπού των σχέσεων παραγωγής. Όταν όμως ζητάς από τον κλέφτη να σου παραχωρήσει μέρος από αυτό που σου κλέβει, χωρίς να θέτεις σαν στόχο την κατάργηση της κλοπής, ο κλέφτης  θα συνεχίσει να σε κλέβει. Κι αυτό γίνεται τώρα με εντονότερο από ποτέ τρόπο.

Αυτό που δεν είχαν καταλάβει οι εργάτες τότε, είναι δυνατόν να το καταλάβουν τώρα; Εκ πρώτης όψεως φαίνεται αδύνατον. Όμως, η άνοδος της δημοτικότητας του Μαρξ είναι ένα σημάδι ότι ένα μέρος τους προβληματίζεται, και τελικά η εμπειρία τους έχει δείξει ότι δεν κέρδισαν τίποτε από τη «κατάρρευση της αυτοκρατορίες του κακού». Εύλογο, λοιπόν, είναι ότι τώρα που η κατάσταση όλων των εργαζομένων, παντού, χειροτερεύει, και από το σοσιαλισμό της ΕΣΣΔ παραμένει μόνο η ιστορική μνήμη, οι καπιταλίστες να κάνουν ότι μπορούν για την αμαυρώσουν. Για τούτο και η υπεράσπιση της αλήθειας, σε αναφορά με την ΕΣΣΔ και τις άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες που βούλιαξαν στο βάλτο του καπιταλισμού, είναι σημαντικότατο  χαρακτηριστικό του κομμουνιστή.